Πριν από ακριβώς έναν χρόνο, Βέλγοι αστυνομικοί μετά από σήμα των ελληνικών Αρχών εντόπισαν σε κεντρικό δρόμο της Αμβέρσας τον Σύριο Mohamad D, πρόσφυγα με άδεια διαμονής στη χώρα. Τον ενημέρωσαν ότι ελληνικό δικαστήριο τον είχε καταδικάσει ερήμην σε ποινή κάθειρξης 47 ετών. Η κατηγορία ήταν διακίνηση μεταναστών. Ήταν πολύ γερό σοκ. Ο Μohamad ζούσε νόμιμα στο Βέλγιο από το 2014 και τον τελευταίο χρόνο πριν συλληφθεί εργαζόταν με καλό μισθό ως υπάλληλος σε ιατρικό κέντρο. Το τοπικό δικαστήριο του Τερνχάουτ εκτέλεσε το ελληνικό ένταλμα και ο Σύριος βρέθηκε κρατούμενος στις φυλακές Αλικαρνασσού στην Κρήτη. Η κακή φάρσα κράτησε για περίπου δέκα μήνες, μέχρι την περασμένη Τρίτη, όταν το Εφετείο της Ρόδου τον έκρινε αθώο.
Η ιστορία ξεκινά την Άνοιξη του 2013. Η προσφυγική κρίση δεν έχει ξεσπάσει στην Ελλάδα και οι Σύριοι που περνούσαν από τα τουρκικά παράλια στα ελληνικά νησιά δεν ήταν παρά ελάχιστοι. Από τα επίσημα έγγραφα προκύπτει ότι Mohamad D., 29 ετών τότε και ράφτης στο επάγγελμα, πέρασε στον γειτονικό Λίβανο και ταξίδεψε αεροπορικώς από τη Βηρυτό στην Κωνσταντινούπολη. Έμεινε για τρεις μέρες σε ένα ξενοδοχείο με το όνομα El Sarai κι έπειτα πήγε με λεωφορείο στη Σμύρνη. «Εκεί γνώρισα έναν Σύριο που συστήθηκε ως Ιλ Μπάμπο. Δεν ήταν το πραγματικό του όνομα», κατέθεσε ο ίδιος αργότερα.
Ο Mohamad πήρε νέο λεωφορείο για την πόλη Μπόντρουμ, στα τουρκικά παράλια ακριβώς απέναντι από την Κω, όπου τον περίμενε με αυτοκίνητο συνεργός του Μπάμπο, το βράδυ της 16ης Ιουνίου 2013. «Θυμάμαι ότι σταματήσαμε σε βενζινάδικο, όμως δεν ήθελαν να του βάλουν καύσιμα και είπε ότι ένας φίλος του είχε ξεμείνει και έτσι του έβαλαν», κατέθεσε. Έφθασαν σε ένα δασάκι όπου συνάντησαν άλλους πέντε Σύριους και κατέβηκαν στην παραλία. Έδωσαν ο καθένας 2.000 ευρώ στον διακινητή. Στις 3 τα ξημερώματα εμφανίστηκε μια λευκή πολυεστερική βάρκα με επιγραφή Aytug, μήκους 7,5 μέτρων και με εξωλέμβια μηχανή 150HP. «Ο οδηγός ήταν Τούρκος. Αδύνατος, καραφλός και φορούσε μαγιό. Μας είπε να καθίσουμε και ξεκινήσαμε».
Σε εκείνο το σημείο η Κως απέχει μόλις τρία ναυτικά μίλια (5,5 χιλιόμετρα) από τα τουρκικά παράλια. Διακρίνονται οι όγκοι των κτιρίων και οι δρόμοι. Πρόσφυγες που βρίσκονταν στην βάρκα εκείνη τη νύχτα κατέθεσαν το ίδιο πράγμα, ότι μετά από περίπου 15 λεπτά στη θάλασσα ο Τούρκος οδηγός τούς είπε πως είτε έπρεπε να γυρίσουν πίσω είτε να μείνουν μόνοι και να συνεχίσουν προς την Κω. Απάντησαν ομόφωνα ότι ήθελαν να συνεχίσουν. «Ο Τούρκος έπεσε στη θάλασσα. Εγώ καθόμουν δίπλα στον Τούρκο και γι’ αυτό έπιασα το τιμόνι», κατέθεσε ο Mohamad.
Από τις καταθέσεις των υπόλοιπων προκύπτει ότι συζήτησαν ποιος θα καθίσει στο τιμόνι, κάποιοι είπαν επίσης ότι έγινε κάτι σαν ψηφοφορία πάνω στη βάρκα, την άγρια νύχτα στη μέση του πουθενά. Όλοι πάντως συμφωνούν ότι ο Mohamad έπιασε τυχαία το πηδάλιο. «Κυβερνήτης ήταν ένας Τούρκος, ο οποίος κάπου στη μέση της διαδρομής βούτηξε στο νερό και έφυγε. Μας άφησε μόνους στο σκάφος (...) Συμφωνήσαμε να οδηγήσουμε εμείς. Ο Mohamad ήταν δίπλα στο τιμόνι και γι’ αυτό το κράτησε εκείνος. Αν ήμουν εγώ δίπλα, θα το κρατούσα εγώ ή όποιος άλλος ήταν εκεί. Ήμασταν αποφασισμένοι να φτάσουμε στην Ελλάδα» κατέθεσε πρόσφυγας στο Λιμενικό.
Αργότερα, ο ανακριτής της Κω θα ρωτούσε τον Mohamad αν ο Τούρκος τού είχε δώσει κάποιες οδηγίες. «Όχι, δεν έδωσε οδηγίες. Μάλιστα, όταν φτάσαμε στη στεριά δεν ήξερα να σβήσω τη μηχανή και την άφησα αναμμένη», απάντησε. Η βάρκα βρέθηκε στην παραλία μπροστά στο ξενοδοχείο Kipriotis Village στην περιοχή Ψαλίδι, τουριστικό θέρετρο στο ανατολικότερο σημείο της Κω. Ναυπηγός μηχανολόγος που εξετάστηκε ως πραγματογνώμονας, εντόπισε χτύπημα στην προπέλα, επομένως μάλλον είχε προσαράξει στα αβαθή. «Φτάσαμε στην ακτή, βγήκαμε στην παραλία και πήγαμε στον δρόμο, όπου αργότερα μας βρήκαν οι λιμενικοί. Αργότερα έφεραν μια οικογένεια», κατέθεσε ο Mohamad.
Η τελευταία λεπτομέρεια επιβεβαιώνεται από τον δικαστικό φάκελο. Δύο βάρκες είχαν φθάσει στην ίδια παραλία περίπου την ίδια ώρα, στις 4.30 τα ξημερώματα. Τη δεύτερη βάρκα οδηγούσε Τούρκος, που έφθασε στην Κω και γύρισε πίσω. Οι λιμενικοί βρήκαν συνολικά 15 άτομα, μεταξύ αυτών τέσσερα παιδιά, να περπατούν στον δρόμο. Όλοι δήλωσαν χριστιανοί ορθόδοξοι της Συρίας. Ορισμένοι της δεύτερης βάρκας κατέθεσαν ότι είχαν φιλοξενηθεί για ένα διάστημα σε Οικοτροφείο της Εκκλησίας στην Κωνσταντινούπολη και ότι τούς βοήθησαν Σύριοι ιερείς. Συμπτωματικά, αντίστοιχη ιστορία είχα ακούσει λίγους μήνες αργότερα, κατά τη διάρκεια έρευνας για τη στάση κληρικών στο προσφυγικό.
Πίσω στην ιστορία, ο Mohamad ήταν στην πράξη ο οδηγός λέμβου που μετέφερε αλλοδαπούς στην ελληνική επικράτεια και έτσι απολογήθηκε στον ανακριτή της Κω για δύο κακουργήματα και δύο πλημμελήματα (διακίνηση και έκθεση κατά συρροή, πρόκληση ναυαγίου και παράνομη είσοδο στη χώρα). Στην απολογία του περιέγραψε ότι είχε αφήσει πίσω γονείς και τέσσερα αδέρφια και ότι ένας Σύριος φίλος του που ζούσε στο Βέλγιο, τού είχε μιλήσει για γνωστούς του στην Κρήτη που θα μπορούσαν να του προσφέρουν δουλειά σε ξενοδοχείο. Ο ανακριτής κατάλαβε πως ο Mohamad δεν ήταν διακινητής, διότι τον άφησε ελεύθερο. Ο ίδιος, όμως, δεν είχε αντιληφθεί τη βαρύτητα των αδικημάτων, που πρακτικά τον βάραιναν.
12 χρόνια επί 14
Ταξίδεψε στην ενδοχώρα και ακολούθησε τη Βαλκανική Διαδρομή, που ακόμη τότε ήταν άγνωστη. Έφθασε με διάφορα μέσα, περνώντας από χώρα σε χώρα, ως το Βέλγιο. Ζήτησε άσυλο και λίγους μήνες αργότερα το αίτημα έγινε δεκτό. Έλαβε άδεια διαμονής κι έπιασε δουλειά σε ΜΚΟ για τους πρόσφυγες. Ωστόσο, στην Κω η ποινική διαδικασία έτρεχε. Τον Φεβρουάριο του 2017 έγινε η δίκη ερήμην του. Η συνεδρίαση με άδειο το εδώλιο κράτησε πολύ λίγο. Εξετάστηκαν μόλις δύο μάρτυρες – ο λιμενικός που βρήκε τους πρόσφυγες να περπατούν στην παραλία και ο ναυπηγός που εξέτασε τη βάρκα. Μάλιστα, αντίθετα με όσα περιγράφονται στις προανακριτικές καταθέσεις των προσφύγων, το δικαστήριο δέχτηκε ότι οι 15 είχαν περάσει όλοι με την ίδια βάρκα από τα τουρκικά παράλια στην Κω, με οδηγό τον Mohamad. Του επιβλήθηκε ποινή κάθειρξης 12 ετών για κάθε έναν από τους 14 μεταφερόμενους - συνολικά 168 χρόνια - που έγιναν κατά συγχώνευση 47 χρόνια και 3 μήνες. Ο Σύριος ράφτης ήταν καταδικασμένος και καταζητούμενος ως διακινητής.
Μετά τη σύλληψή του στην Αμβέρσα με ευρωπαϊκό ένταλμα, έμεινε στις φυλακές της Αλικαρνασσού Κρήτης για σχεδόν δέκα μήνες. Η Ελλάδα του 2019 στο προσφυγικό είναι μια άλλη χώρα από εκείνη του 2013, όταν ο Mohamad είχε φθάσει στην Κω. Εκτιμάται ότι σήμερα κρατούνται στις ελληνικές φυλακές περισσότερα από 2.000 άτομα για διακίνηση μεταναστών, η δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα κρατούμενων μετά από εκείνους για υποθέσεις ναρκωτικών. Στη συντριπτική πλειονότητα είναι τα «μικρά ψάρια», αν δεν είναι αθώοι. Προ ημερών, το περιοδικό Spiegel παρουσίασε την περίπτωση ενός Κούρδου, ο οποίος πέρασε με βάρκα στη Λέσβο. Η μηχανή χάλασε κι εκείνος κάλεσε το Λιμενικό γιατί ήταν ο μοναδικός από τους 19 πρόσφυγες που μιλούσε Αγγλικά. Συνελήφθη ως διακινητής και τελικά αθωώθηκε, αφού όμως παρέμεινε για έναν χρόνο στη φυλακή.
Στην περίπτωση του Mohamad υπήρχε ένα μεγαλύτερο νομικό πρόβλημα από τη φυλακή. Η πρωτόδικη απόφαση των 47 ετών είχε καταστεί τελεσίδικη, αφού ποτέ δεν ενημερώθηκε για να ασκήσει έφεση. Ο ποινικολόγος Αντώνης Καραγιάννης που ανέλαβε την υπόθεση, έπρεπε να κάνει αγώνα δρόμου, ώστε σε πρώτη φάση να γίνει δεκτή η εκπρόθεσμη έφεση. Το πέτυχε και η υπόθεση δικάστηκε σε δεύτερο βαθμό στο Εφετείο της Ρόδου, την περασμένη Τρίτη, αυτήν τη φορά με τον Mohamad παρόντα στο ακροατήριο. Στο δικαστήριο βρέθηκε ένας φίλος του, που πήρε τρία αεροπλάνα για να έρθει από το Βέλγιο, ενώ ο τελευταίος εργοδότης του Mohamad στο ιατρικό κέντρο της Αμβέρσα κατέθεσε εγγράφως ότι τον περιμένει για δουλειά. Το δικαστήριο τον έκρινε αθώο, με το σκεπτικό ότι οδήγησε τη βάρκα σε κατάσταση ανάγκης.
«Αναλάβαμε την υπόθεση, έχοντας απόλυτη πίστη στην αθωότητα του κατηγορουμένου και γνωρίζοντας εξαρχής τις δυσκολίες που υπήρχαν, ώστε να αναδειχθούν τα αποδεικτικά μέσα που θα οδηγούσαν στη διόρθωση μιας λανθασμένης απόφασης, η οποία καταδίκαζε τη ζωή ενός ανθρώπου στη φυλακή. Ευχαριστούμε τη Δικαιοσύνη που αναγνώρισε την κατάσταση ανάγκης ενός πρόσφυγα, ο οποίος βρίσκεται σε μια βάρκα στη μέση του πελάγους, προσπαθώντας να σώσει τη ζωή του και των συμπατριωτών του», δήλωσε στο VICE ο κ. Καραγιάννης. «Είμαστε χαρούμενοι που παραδίδουμε αθώο πίσω στην κοινωνία έναν άνθρωπο, που από την εργασία του στο Βέλγιο βρέθηκε ξαφνικά κρατούμενος στις φυλακές της Κω και της Κρήτης, με 47 έτη κάθειρξης και με σπιλωμένη την τιμή και την υπόληψη του», πρόσθεσε ο ίδιος.
Ο Mohamad βρίσκεται στην Κω. Περιμένει να μεταχθεί τις επόμενες ώρες στις φυλακές Αλικαρνασσού και να αφεθεί ελεύθερος.
Vice.com
