Του Θοδωρή Καραουλάνη (euractiv.gr)
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Η όπερα διαδραστικά στα δημοτικά σχολεία», αποτέλεσε για λίγα χρόνια, από το 2012 ως το 2015, μια από τις πιο πετυχημένες εκπαιδευτικές δράσεις με πόρους του ΕΣΠΑ και της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ που έγινε ποτέ στη χώρα – και μάλιστα στο πιο απαιτητικό κοινό: τα παιδιά μας, τους μαθητές!
Το ενδιαφέρον είναι ότι η δράση αυτή, παρά τα χρόνια που έχουν περάσει, ακόμη παράγει αποτελέσματα, καθώς πολλά σχολεία ή και τάξεις σχολείων ακόμη, ακολουθούν το παράδειγμα του προγράμματος και ανατρέχουν στο υλικό που παράχθηκε για να στήσουν παραστάσεις όπερας στα ελληνικά σχολεία.
Ακόμη και μέσα στην κρίση της πανδημίας του κορωνοϊού, με κλειστά σχολεία και υποχρεωτική κοινωνική αποστασιοποίηση που κατατρέχει κάθε καλλιτεχνική δραστηριότητα, κάποιες σχολικές ομάδες, με εμπνευσμένους δασκάλους, σχεδιάζουν ακόμη και τώρα τέτοια μουσικά δρώμενα στις σχολικές τάξεις – από απόσταση και με τη βοήθεια της τεχνολογίας πλέον….
«Η όπερα διαδραστικά στα δημοτικά σχολεία»
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Η όπερα διαδραστικά στα δημοτικά σχολεία» υλοποιήθηκε συνολικά σε 147 δημοτικά σχολεία σε όλη τη χώρα, μέσα σε τρία χρόνια, εφαρμόζοντας μια νέα μέθοδο εισαγωγής στοιχείων πολιτισμού και μορφών τέχνης στην εκπαίδευση. Και αυτό για τους περισσότερους δεν είναι εύκολο, ειδικά για μαθητές δημοτικού, αν σκεφθούμε ότι δεν πρόκειται για τραγούδι, δεν πρόκειται για μουσική παράσταση αλλά για έναν μοναδικό συνδυασμό τους, την όπερα, που ακόμη και παιδική παραμένει ένα σύνθετο καλλιτεχνικό έργο…
Με πολλή προετοιμασία και μεγάλη επιμέλεια, ακόμη και μεράκι για να περάσει πιο στοχευμένα σε εκπαιδευτικούς και μαθητές η μουσική παιδεία, τον όλο σχεδιασμό της δράσης οργάνωσε και υλοποίησε η Εθνική Λυρική Σκηνή. Ήταν μία από τις τελευταίες πανελλήνιες δράσεις που έκανε η ΕΛΣ στην παλαιά της έδρα, στο θέατρο Ολυμπία στο κέντρο της Αθήνας, πριν μεταστεγαστεί στο λαμπρό αρχιτεκτόνημα του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Η δράση έγινε δυνατή, με πόρους της Πολιτικής Συνοχής ης ΕΕ και του ΕΣΠΑ 2007-2013, στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος «Εκπαίδευση και δια βίου μάθηση», το οποίο συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και εθνικούς πόρους.
Οι μαθητές των σχολείων που συμμετείχαν στο πρόγραμμα είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τον κόσμο της όπερας «από μέσα» μέσω μιας πρωτότυπης εκπαιδευτικής διαδικασίας, αφού τις δυο μέρες που διαρκούσε λάμβαναν μέρος σε όλα τα στάδια της διαδικασίας παραγωγής της όπερας του Τζοακίνο Ροσσίνι «Ο κουρέας της Σεβίλλης».
Η πρώτη φάση του εκπαιδευτικού προγράμματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με τίτλο «Η όπερα διαδραστικά στα δημοτικά σχολεία» ξεκίνησε τον Μάιο του 2012 και ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2013 με επιτυχία σε 70 δημοτικά σχολεία του Ενιαίου Αναμορφωμένου Εκπαιδευτικού Προγράμματος ανά την επικράτεια. Μετά την υλοποίηση του πρώτου κύκλου περιοδειών, το εκπαιδευτικό πρόγραμμα υλοποιήθηκε σε 52 επιπλέον δημοτικά σχολεία μέχρι τον Δεκέμβριο του 2014, ενώ συνεχίστηκε σε 25 ακόμη σχολεία μέχρι τον Οκτώβριο του 2015, κυρίως της ελληνικής επαρχίας.
Τα οφέλη είναι πολλά
Τα οφέλη για τα παιδιά και τους εκπαιδευτικούς ήταν πολλαπλά. Για πρώτη φορά επιτεύχθηκε η αξιοποίηση του πολιτισμού στην εκπαίδευση, χρησιμοποιώντας τις τέχνες ως διδακτικό εργαλείο. Οι μαθητές των σχολείων που συμμετείχαν στο πρόγραμμα είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τον κόσμο της όπερας «από μέσα». Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ίδιοι οι μαθητές με καθοδήγηση από τους συντελεστές πέπαιρναν στα χέρια τους την προετοιμασία και παραγωγή της παράστασης της όπερας.
Σημαντικό ήταν ακόμη ότι με αυτόν τον τρόπο, βελτιώθηκε η παρεχόμενη εκπαίδευση με το «ζωντάνεμα» των μαθημάτων της θεατρικής αγωγής, της μουσικής και των καλλιτεχνικών – που πολλές φορές υποτιμάται στο ωρολόγιο πρόγραμμα των σχολείων, αφού συχνά δεν υπάρχουν καν υποδομές και εργαλεία - καθώς τα παιδιά και οι εκπαιδευτικοί συμμετείχαν και μάθαιναν από τη θεωρία στην πράξη, πως θα «ανεβάσουν» μια θεατρική παράσταση.
Συγκεκριμένα, σε κάθε σχολείο το πρώτο μέρος του προγράμματος ξεκινούσε πριν η ομάδα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής φτάσει εκεί, με τους μαθητές να προετοιμάζουν μέρος σκηνικών αντικειμένων του έργου με την καθοδήγηση των εκπαιδευτικών των σχολείων.
Με την άφιξη των καλλιτεχνικών εκπαιδευτών της ΕΛΣ την πρώτη μέρα, τα παιδιά παρακολουθούσαν βιωματικά εργαστήρια με στοιχεία θεατρικού παιχνιδιού, μουσικοκινητικής και εικαστικής έκφρασης που στόχο είχαν την εξοικείωση τους με το μουσικό θέατρο και συγκεκριμένα με τον κόσμο της όπερας. Στα εργαστήρια συμμετείχε και η Ορχήστρα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων της ΕΛΣ.
Τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά το μαέστρο, τους μονωδούς και τους χορευτές και η μέρα ολοκληρωνόταν με τη μουσική πρόβα για το φινάλε του έργου στην οποία συμμετείχει η σχολική χορωδία.
Τη δεύτερη μέρα των εργαστηρίωντα παιδιά έρχονταν σε επαφή με κάποιους από τους συντελεστές όπως φωτιστές, ενδύτριες, μακιγιέρ και βοηθό σκηνοθέτη. Η παράσταση πραγματοποιούνταν με συμμετοχή των παιδιών στη χορωδία και κοινό τους γονείς, τους δασκάλους και συμμαθητές τους. Κοινό που σε πολλές περιπτώσεις αποδείχθηκε ενθουσιώδες και σε κάποιες, μας λένε, συμμετείχε μάλιστα, αυθόρμητα, το ίδιο! Και αυτό έγινε εφικτό επειδή η ομάδα της ΕΛΣ επέλεξε να ταξιδέψει σε όλα τα σχολεία, σε όλη τη χώρα, ένα και μόνο έργο, αλλά πασίγνωστο: τον Κουρέα της Σεβίλλης! Ένα έργο που όχι μόνο οι εραστές της όπερας αλλά και οι περισσότεροι γνωρίζουμε τουλάχιστον κάποια μελωδία του….
«Η όπερα δεν ήταν του γούστου μου, όμως μετά από αυτήν την εμπειρία θα μου είναι αξέχαστη! Αυτές οι δύο μέρες ήταν τέλειες!», έγραψε στο βιβλίο εντυπώσεων ο Π.Α., μαθητής τότε του 2ου Δημοτικού Σχολείου Αιγάλεω μετά την παράσταση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με το έργο Ο κουρέας της Σεβίλλης, στο πλαίσιο του προγράμματος του ΕΣΠΑ «Η όπερα διαδραστικά στα δημοτικά σχολεία».
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι σημαντικό στοιχείο του έργου ήταν και η άμβλυνση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων μεταξύ των παιδιών της επαρχίας και της πρωτεύουσας, καθώς όλα τα παιδιά, ανεξαρτήτως κοινωνικού, οικονομικού και πολιτιστικού υπόβαθρου μπορούσαν να παρακολουθήσουν τις παραστάσεις δωρεάν. Και το πρόγραμμα έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην ελληνική περιφέρεια, με τα περισσότερα σχολεία να είναι στην περιφέρεια, ενώ ειδικά την τρίτη χρονιά ταξίδεψε μόνο στην ελληνική επαρχία, που δεν έχει συχνά ευκαιρία να υποδεχθεί παραστάσεις όπερας…
Ο Μύρων Μιχαηλίδης, τότε καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, έγραφε αμέσως μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος, με έμφαση: «Με ιδιαίτερη ικανοποίηση διαπιστώσαμε ότι τόσο η ανταπόκριση που βρήκε το πρόγραμμα από μαθητές, εκπαιδευτικούς αλλά και από την τοπική κοινωνία κατά την υλοποίησή του, όσο και η αξιολόγησή που ακολούθησε ήταν ενθουσιώδης. Το γεγονός μας χαροποιεί ιδιαίτερα, καθώς επιβεβαιώνει ότι το συγκεκριμένο πρόγραμμα βρήκε γόνιμο έδαφος για να καρποφορήσει σε όλες τις γωνιές της Ελλάδας, συμβάλλοντας στην καλλιέργεια των παιδιών με ένα ρεαλιστικό τρόπο, ο οποίος συνδυάζει δημιουργικά τη θεωρία με την πράξη.»
Σημαντική παρακαταθήκη για το μέλλον
Η επιτυχημένη δράση της ΕΛΣ που έγινε δυνατή λόγω των ευρωπαϊκών πόρων που αφιερώθηκαν, της συνεργασίας των δύο συναρμόδιων υπουργείων (Παιδείας και Πολιτισμού) αλλά κυρίως χάρη στο μεράκι και στην όρεξη των συντελεστών της παραγωγής, αποτελεί παρακαταθήκη για το μέλλον και χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα. Αξίζει να προσθέσουμε και να αναδείξουμε φυσικά τον ρόλο και το έργο των εκπαιδευτικών που συμμετείχαν στο πρόγραμμα, οι οποίοι επισκέφθηκαν για ενημερωτική – εκπαιδευτική ημερίδα την ΕΛΣ στην έναρξη κάθε κύκλου της δράσης. Και ακολούθως είχαν τον κρίσμο ρόλο του οργανωτή και εμψηχωτή σε τοπικό επίπεδο. Και εν τέλει του πολλαπλασιαστή του αντικτύπου, με τη μεταλαμπάδευση όσων έμαθαν και βίωσαν σε επόμενες χρονιές, τάξεις και σχολεία…
Σημαντικό σημείο της προετοιμασίας αλλά και της παρακαταθήκης που άφησε το έργο είναι αφενός το εκαπιδευτικό πακέτο που παρήγαγε η ΕΛΣ για μαθητές, σχολεία και εκπαιδευτικούς, που σε πολλές περιπτώσεις παραμένει σε χρήση και σήμερα.
Το εκπαιδευτικό πακέτο που διανεμήθηκε σε κάθε σχολείο μετά την πραγματοποίηση της εκπαίδευσης και της παράστασης από την Εθνική Λυρική Σκηνή, περιελάμβανε κουκλοθέατρο με φιγούρες από τον Κουρέα της Σεβίλλης, DVD της παράστασης, βιβλίο κόμικ με τη ζωή του Τζοακίνο Ροσσίνι, εγχειρίδιο για τους εκπαιδευτικούς των σχετικών ειδικοτήτων με οδηγίες για το ανέβασμα ενός μουσικοθεατρικού έργου και μια συλλογή από σχετικά έντυπα του προγράμματος, όπως carte postale, αφίσες, βιβλιαράκι συντελεστών παραγωγής κτλ. Έτσι, οι εκπαιδευτικοί που συμμετείχαν στην προετοιμασία και στη διενέργεια των παραστάσεων, είχαν πλέον και έχουν ακόμη αρκετοί, στη διάθεσή τους τα βασικά εργαλεία και τις μεθοδολογίες ώστε σε κάθε σχολική χρονιά να μπορούν να ανεβάζουν οι ίδιοι μία μουσικο-θεατρική παράσταση στο σχολείο τους. Εμπλουτισμένες πλέον με τις εμπειρίες και τα διδάγματα από την εφαρμογή στα ίδια, τα δικά τους σχολεία. Και πολλοί, μαθαίνουμε έχουν όρεξη και συνεχίζουν… Η ΕΛΣ διαθέτει το σύνολο του υλικού του προγράμματος στην ιστοσελίδα της ελεύθερο για εκαπιδευτική χρήση: https://www.nationalopera.gr/ekpaideusi-koinonia/i-opera-sta-sxoleia
Μάλιστα στα 5 αυτά χρόνια που μεσολάβησαν από την ολοκλήρωση του προγράμματος, μαθαίνουμε ότι το παράδειγμα των δημοτικών σχολείων που συμμετείχαν «μεταδόθηκε» και σε γυμνάσια και λύκεια των περιοχών που πέρασε και «μπόλιασε η δράση… Ίσως είναι ώρα, τα αρμόδια Υπουργεία και οι σημερινές αρχές του ΕΣΠΑ να σχεδιάσουν κάποια αντίστοιχη μεγαλύτερη δράση σε όλη τη χώρα, με τη βοήθεια και συνδρομή του ΚΠΙΣΝ που φιλοξενεί πλέον την ΕΛΣ και έχει και δικά του λαμπρά εκπαιδευτικά προγράμματα. Είμαστε σίγουροι – και αυτό είναι ρεπορτάζ – ότι οι Βρυξέλλες θα ήταν πολύ θετικές σε μια τέτοια πρόταση για υλοποίηση αμέσως μετά την πανδημία
