Startups υπάρχουν πολλές, όταν όμως ο στόχος είναι η εξέρευση θεραπείας σε μια σπάνια νόσο, τότε η επένδυση σε καινοτομία, γνώση, χρόνο και χρήμα αποκτά πολυεπίπεδη διάσταση.
Ο Κώστας Χατζηστέργος είναι αναπληρωτής καθηγητής Βιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και ο Νίκος Ιωάννου, επιχειρηματίας, πρωτοπόρος στον τομέα της νεοφυούς επιχειρηματικότητας και γνώριμος της Πάτρας, μια και την πρώτη του startup (delivery.gr) τη δημιούργησε στην Πάτρα το 2006.
Οι δυο τους ίδρυσαν την KosBio, μια startup βιοτεχνολογίας, με έδρα τη Θεσσαλονίκη, η οποία δραστηριοποιείται στην κατεύθυνση της αντιμετώπισης της Αταξίας του Φρίντριχ. Πρόκειται για μια σπάνια κληρονομική νόσο, η οποία επηρεάζει το νευρικό σύστημα και την καρδιά και συχνά εκδηλώνεται σε πολύ νέους ανθρώπους. Χαρακτηρίζεται από προοδευτική απώλεια συντονισμού των κινήσεων (αταξία) και προκαλεί προοδευτική αδυναμία, διαταραχές στην ομιλία και άλλα προβλήματα.
Η KosBio έχει αναπτύξει την πλατφόρμα οργανοειδών Idolyon™ η οποία όπως επισημαίνεται, επιτρέπει, στο εργαστήριο, τη δημιουργία «αντιγράφων» των ιστών που νοσούν και τη δοκιμή θεραπειών σε ένα πλήρως ελεγχόμενο περιβάλλον, που δεν αφορά μόνο την αταξία του Φρίντριχ, αλλά και άλλες σπάνιες ασθένειες, με σημείο αιχμής, την εξατομικευμένη ιατρική .
Ο Κώστας Χατζηστέργος και ο Νίκος Ιωάννου μιλούν στο thebest για τα βήματα που έχουν γίνει και τις επόμενες φάσεις του σημαντικού αυτού εγχειρήματος.
Κώστας Χατζηστέργος: «Μέσα από μια καινοτόμα διαδικασία, σωματικά κύτταρα από τον ίδιο τον ασθενή, επαναπρογραμματίζονται σε πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα. Δηλαδή γυρίζουν «πίσω στον χρόνο»
Tι είναι η σπάνια νόσος της Αταξίας του Φρίντριχ, η οποία μάλιστα δεν εντοπίζεται στον προγεννητικό έλεγχο, και πόσοι είναι οι ασθενείς στην Ελλάδα;
Η Αταξία του Φρίντριχ είναι μια σπάνια ασθένεια που κυρίως προκαλεί βλάβες σε μια ιδιαίτερη ομάδα κυττάρων του νευρικού συστήματος, που ονομάζονται ιδιοδεκτικοί νευρώνες. Οι ιδιοδεκτικοί νευρώνες είναι τα “νεύρα της αίσθησης κίνησης”. Μας επιτρέπουν δηλαδή να καταλαβαίνουμε πού βρίσκονται τα μέλη του σώματός μας και να κινούμαστε με ακρίβεια, χωρίς να χρειάζεται να τα κοιτάμε συνεχώς. Αυτός ο τύπος νευρικού συστήματος επιτρέπει στο σώμα μας να ρυθμίζει αυτόματα τη στάση, την ισορροπία και τις κινήσεις μας.
Όταν οι ιδιοδεκτικοί νευρώνες δεν λειτουργούν σωστά, το σώμα χάνει την ικανότητα να “ξέρει” πού βρίσκονται τα άκρα του. Αυτό οδηγεί σταδιακά σε απώλεια ισορροπίας, αστάθεια στο περπάτημα και δυσκολία στον έλεγχο των κινήσεων. Από τα συμπτώματα απορρέει και το όνομα της ασθένειας: “Αταξία”, δηλαδή έλλειψη συντονισμού και οργάνωσης στις κινήσεις, όπως την περιέγραψε πρώτος ο Γερμανός νευρολόγος Nikolaus Friedreich.
Η διάγνωση απαιτεί εξειδικευμένες γενετικές εξετάσεις, οι οποίες όμως δεν περιλαμβάνονται ακόμη στον τυπικό προγεννητικό έλεγχο. Σκεφτείτε ότι υπάρχουν περισσότερες από 7.000 σπάνιες παθήσεις, οι περισσότερες εκ των οποίων χρειάζονται ειδικές γενετικές εξετάσεις. Συνεπώς, δεν είναι ακόμα πρακτικά εφικτό να ελέγχονται όλες στον προγεννητικό έλεγχο, γι’ αυτό και η αταξία του Φρίντριχ δεν ανιχνεύεται συνήθως προγεννητικά. Χάρη στη σημαντική δουλειά του Ελληνικού Συλλόγου για την Αταξία του Φρίντριχ (hefaa.org), εκτιμάται ότι στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 70–100 ασθενείς. Ωστόσο, ο πραγματικός αριθμός πιθανόν να είναι μεγαλύτερος, καθώς η διάγνωση συχνά καθυστερεί.
Είναι κληρονομική, σε ποιες ηλικίες συνήθως εμφανίζεται και τι προκαλεί;
Ναι, η αταξία του Φρίντριχ είναι κληρονομική και προκαλείται από μεταλλάξεις στο γονίδιο FXN. Ο άνθρωπος διαθέτει περίπου 20.000 γονίδια, καθένα εκ των οποίων υπάρχει σε δύο αντίγραφα: ένα που κληρονομήσαμε από τη μητέρα και ένα από τον πατέρα. Η ασθένεια μεταδίδεται με αυτοσωμικό υπολειπόμενο τρόπο, δηλαδή εκδηλώνεται μόνο όταν και τα δύο αντίγραφα του γονιδίου- και από τους 2 γονείς-, έχουν μετάλλαξη. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η βλάβη συμβαίνει επειδή μια μικρή “συλλαβή” του DNA (3 γράμματα) επαναλαμβάνεται πάρα πολλές φορές στο σημείο όπου διαβάζεται το γονίδιο FXN. Είναι σαν μια λέξη να γεμίζει με ατελείωτες επαναλήψεις της ίδιας συλλαβής - σελίδες επί σελίδων - με αποτέλεσμα να μην μπορεί να διαβαστεί σωστά και να χάνει το νόημά της. Έτσι και οι επαναλήψεις στο DNA εμποδίζουν τη σωστή λειτουργία του γονιδίου FXN.
Η σοβαρότητα και η ηλικία εμφάνισης της νόσου εξαρτώνται από το πόσες φορές επαναλαμβάνεται η “συλλαβή” στο DNA: όσο περισσότερες οι επαναλήψεις, τόσο νωρίτερα εκδηλώνεται. Συνήθως εμφανίζεται στην προεφηβική ηλικία και προκαλεί προοδευτική αδυναμία, απώλεια συντονισμού των κινήσεων, διαταραχές στην ομιλία και την ισορροπία. Σε πολλούς ασθενείς επηρεάζει και άλλα όργανα όπως την καρδιά και το πάγκρεας.
Ποια είναι η θεραπευτική προσέγγιση και οι στόχοι για την αντιμετώπιση της ασθένειας;
Η Αταξία του Φρίντριχ είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη και σπάνια νόσος. Επηρεάζει το νευρικό σύστημα και την καρδιά και συχνά εκδηλώνεται σε πολύ νέους ανθρώπους, ακόμη και πριν την εφηβεία. Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι τα κύτταρα που προσβάλλει, όπως οι ιδιοδεκτικοί νευρώνες και τα καρδιακά μυϊκά κύτταρα, είναι σχεδόν απρόσιτα. Δεν μπορούμε να τα παρακολουθούμε ή να τα παίρνουμε από τον ασθενή για να μελετήσουμε την πορεία της νόσου ή την ανταπόκρισή τους σε νέες θεραπείες. Επιπλέον, τα πειραματικά μοντέλα σε ζώα, όσο χρήσιμα κι αν είναι, δεν αποτυπώνουν πιστά την ασθένεια στον άνθρωπο.
Γι’ αυτό δημιουργήσαμε την πλατφόρμα Idolyon™. Μέσα από μια καινοτόμα διαδικασία, σωματικά κύτταρα από τον ίδιο τον ασθενή, συνήθως από το δέρμα ή το αίμα, επαναπρογραμματίζονται σε πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα. Δηλαδή γυρίζουν «πίσω στον χρόνο», σε ένα πρώιμο εμβρυϊκό στάδιο, παρόμοιο με αυτό της βλαστοκύστης. Από εκεί, καθοδηγούμε αυτά τα βλαστικά κύτταρα να δημιουργήσουν οργανοειδή, μικροσκοπικά, τρισδιάστατα μοντέλα που μιμούνται με εντυπωσιακή ακρίβεια τον παλλόμενο καρδιακό μυ και τους νευρώνες που πλήττονται από τη νόσο.
Με απλά λόγια, αναπτύσσουμε στο εργαστήριο “αντίγραφα” των ιστών που νοσούν, τα οποία μπορούμε να μελετούμε και να δοκιμάζουμε θεραπείες σε ένα πλήρως ελεγχόμενο περιβάλλον.Αυτό αλλάζει τα πάντα.Γιατί μας επιτρέπει να δούμε πώς εξελίσσεται η ασθένεια σε κύτταρα του ίδιου του ασθενούς και, κυρίως, να δοκιμάσουμε θεραπείες εξατομικευμένα, σε επίπεδο που παλαιότερα ήταν αδιανόητο. Και ενώ μια κλασική προκλινική δοκιμή μπορεί να πάρει μήνες ή και χρόνια, τα οργανοειδή μάς δίνουν απαντήσεις σε λίγες ημέρες.
Μέσα από αυτήν την πλατφόρμα, καταφέραμε κάτι πολύ σημαντικό: εντοπίσαμε έναν νέο θεραπευτικό στόχο που φαίνεται να παίζει ρόλο-κλειδί στην εξέλιξη της νόσου. Το πιο ενθαρρυντικό είναι ότι υπάρχει ήδη εγκεκριμένο φαρμακευτικό σκεύασμα που στοχεύει αυτή την οδό. Αυτό μας επιτρέπει να κινηθούμε με ταχύτερα βήματα προς την επαναστόχευση (drug repurposing) και να φέρουμε μια πιθανή θεραπεία πιο κοντά στους ανθρώπους που τη χρειάζονται.
Συνεπώς, η στρατηγική της KosBio βασίζεται σε δύο άξονες: Την ανάπτυξη του θεραπείας επαναστόχευσης KB‑001 και την εξέλιξη της πλατφόρμας Idolyon™ για ακόμα πιο ακριβείς και γρήγορες δοκιμές φαρμάκων, εξατομικευμένες για κάθε ασθενή.
Θα μπορέσει να σταματήσει τη νόσο και για κάποιον που πάσχει ήδη;
Αυτός είναι ο στόχος. Ωστόσο, πρόκειται για ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα και βρισκόμαστε ακόμη στο προκλινικό στάδιο. Είναι νωρίς για να μιλήσουμε με βεβαιότητα για τα αποτελέσματα σε ανθρώπους, αλλά εργαζόμαστε μεθοδικά ώστε οι θεραπείες που αναπτύσσουμε να φτάσουν όσο το δυνατόν πιο κοντά σε μια πραγματική λύση για τους ασθενείς.
Σε ποια φάση βρίσκεται τώρα αυτή η προσπάθεια; Γίνονται προκλινικές μελέτες και πού; Είμαστε κοντά στο στάδιο των κλινικών δοκιμών;
Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στο στάδιο των προκλινικών δοκιμών, χρησιμοποιώντας την πλατφόρμα οργανοειδών Idolyon™. Παράλληλα, προετοιμαζόμαστε να ξεκινήσουμε και μια σειρά από μελέτες σε ζωικά μοντέλα, ώστε να αξιολογήσουμε την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα της θεραπείας KB‑001. Μόνο όταν έχουμε επαρκή και ασφαλή δεδομένα από αυτά τα στάδια, θα προχωρήσουμε σε κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους.
Τι δρόμους μπορεί να ανοίξει η εξατομικευμένη βιοτράπεζα στην ιατρική και για άλλες ασθένειες και τι θα σημαίνει αυτό πρακτικά.
Η πλατφόρμα Idolyon™ δεν αφορά μόνο την αταξία του Φρίντριχ. Το ίδιο μοντέλο μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλες σπάνιες αλλά και πιο συχνές παθήσεις, όπως καρδιοπάθειες ή νευρολογικές διαταραχές. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να δημιουργούμε στο εργαστήριο “αντίγραφα” των ιστών κάθε ασθενούς και να δοκιμάζουμε θεραπείες πάνω τους πριν χορηγηθούν. Έτσι, ανοίγει ο δρόμος για πραγματικά εξατομικευμένη ιατρική, όπου οι θεραπείες σχεδιάζονται και αξιολογούνται με βάση τις ανάγκες του κάθε ανθρώπου ξεχωριστά.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η προσέγγιση αυτή είναι απόλυτα εναρμονισμένη με τις νέες κατευθύνσεις του NIH και του FDA στις ΗΠΑ, που τα τελευταία χρόνια θεσπίζουν κανόνες για τη χρήση εναλλακτικών μεθόδων αντί των κλασικών δοκιμών σε ζώα. Οργανισμοί όπως η KosBio, που χρησιμοποιούν οργανοειδή και προηγμένα μοντέλα ανθρώπινων ιστών, βρίσκονται στην αιχμή αυτής της αλλαγής, μειώνοντας την εξάρτηση από πειραματόζωα και επιταχύνοντας την ανάπτυξη ασφαλέστερων και πιο αποτελεσματικών θεραπειών.
Νίκος Ιωάννου: «Ξεκινήσαμε με έναν σκοπό που ξεπερνά το επιχειρείν και ακουμπά στην κοινωνική ανάγκη»
Είστε πρωτοπόρος στον χώρο των startups εδώ και πολλά χρόνια, αλλά με μια διαφορετική αφετηρία από αυτή της βιοτεχνολογικής εταιρείας. Πώς και γιατί φτάσατε στην ίδρυσή της;
Η KosBio δημιουργήθηκε με έναν πολύ ξεκάθαρο σκοπό: να φέρει καινοτομία εκεί όπου λείπει. Από την αρχή, συνειδητοποιήσαμε ότι η πρόκληση δεν είναι μόνο επιστημονική, είναι και επιχειρηματική, τεχνολογική, ανθρώπινη. Στήσαμε την εταιρεία με στόχο όχι απλώς να κυνηγήσουμε μια ανακάλυψη, αλλά να φέρουμε μια πραγματική λύση στην καθημερινότητα ανθρώπων που σήμερα δεν έχουν επιλογές. Για εμάς, αυτός είναι ο ορισμός της αποστολής μιας startup.
Είναι πράγματι, το πιο διαφορετικό και το πιο απαιτητικό εγχείρημα στο οποίο έχω εμπλακεί μέχρι σήμερα. Προέρχομαι από έναν εντελώς διαφορετικό χώρο, και αυτό από μόνο του αποτέλεσε μια μεγάλη πρόκληση. Η ιδέα ήρθε μέσα από μια πολύ προσωπική σχέση: μια παλιά, σταθερή φιλία με τον συνιδρυτή της KosBio, Κώστα Χατζηστέργο, με τον οποίο μεγαλώσαμε από παιδιά μαζί στην Κω, από την οποία και καταγόμαστε. Εκείνος είχε το επιστημονικό όραμα και την εμπειρία, εγώ τη διάθεση να στηρίξω αυτή την προσπάθεια μέσα από τη δική μου γνώση για το στήσιμο εταιρειών. Το γεγονός ότι πρόκειται για μια σπάνια και σοβαρή νόσο, με ελάχιστες διαθέσιμες θεραπείες, ήταν κάτι που δεν μπορούσε να μας αφήσει αδιάφορους. Έτσι, ξεκινήσαμε με έναν σκοπό που ξεπερνά το επιχειρείν και ακουμπά στην κοινωνική ανάγκη. Αυτός ο συνδυασμός εμπιστοσύνης, προσωπικού δεσμού και ενός σκοπού με τόσο ισχυρό κοινωνικό αποτύπωμα ήταν αρκετός για να πειστώ πως άξιζε να επενδύσω τον χρόνο, την ενέργεια και την εμπειρία μου, σε κάτι τόσο διαφορετικό.
Μιλήστε μας για τη δική σας συμβολή στο τεχνολογικό κομμάτι
Ασχολούμαι με την ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης στις εργαστηριακές διαδικασίες, με στόχο την καλύτερη αξιοποίηση των προκλινικών δεδομένων. Μέσα από αλγορίθμους μηχανικής μάθησης αναλύουμε τις πληροφορίες που προκύπτουν από τις δοκιμές και εντοπίζουμε τάσεις ή μοτίβα που βοηθούν την επιστημονική ομάδα να κατευθύνει πιο στοχευμένα τα επόμενα βήματα.Για παράδειγμα, έχουμε αναπτύξει μοντέλα που αξιολογούν δεδομένα από κυτταρικές καλλιέργειες και προβλέπουν ποιοι παράγοντες σχετίζονται με θετικά θεραπευτικά σήματα, κάτι που επιτρέπει τη μείωση των άσκοπων πειραμάτων και εξοικονομεί πολύτιμο χρόνο.
Παράλληλα, συμβάλλω στο επιχειρησιακό στήσιμο της KosBio, φροντίζοντας να υιοθετούνται δομημένες διαδικασίες και εργαλεία που επιτρέπουν στην επιστημονική δουλειά να λειτουργεί μέσα σε ένα σύγχρονο και βιώσιμο startup περιβάλλον. Για εμάς, η ισορροπία ανάμεσα σε τεχνολογία, επιστήμη και επιχειρηματικότητα είναι κεντρική προϋπόθεση για να προχωρήσουμε.
Πρόσφατα κλείσατε τον πρώτο γύρο χρηματοδότησης. Προσεγγίζοντας το κομμάτι του business, τι θα λέγατε σε έναν επενδυτή; Γιατί να επενδύσει σε αυτή τη βιοτεχνολογική startup;
Η αρχική χρηματοδότηση είχε έναν καθοριστικό ρόλο στο να χτιστούν οι βάσεις της KosBio: στήθηκε το εργαστήριο, διασφαλίστηκε η πνευματική ιδιοκτησία (μέσα από τη διαδικασία κατοχύρωσης πατεντών), και οργανώθηκε η εταιρεία με τρόπο που συνδυάζει την επιστημονική εγκυρότητα με ξεκάθαρη επιχειρηματική στρατηγική.
Οι εταιρείες που αναπτύσσουν θεραπείες λειτουργούν σε ένα πεδίο υψηλού ρίσκου αλλά και υψηλής απόδοσης. Στην Ελλάδα, δυστυχώς, η βιοτεχνολογία δεν έχει ακόμη ενσωματωθεί στην επενδυτική κουλτούρα, γεγονός που έκανε την προσέλκυση χρηματοδότησης αρκετά απαιτητική. Έπρεπε να αποδείξουμε ότι δεν έχουμε απλώς επιστημονική αξία, αλλά και τις προϋποθέσεις να εξελιχθούμε σε μια σοβαρή, βιώσιμη εταιρεία με διεθνή δυναμική.Αυτή τη στιγμή, η ερευνητική μας κατεύθυνση εστιάζει στην Αταξία του Φρίντριχ . Η πλατφόρμα και η τεχνολογία που αναπτύσσουμε, ωστόσο, έχει τη δυνατότητα να επεκταθεί σε συγγενείς παθήσεις, ανοίγοντας τον δρόμο για πολλαπλές εφαρμογές.
Ένας επενδυτής που βλέπει μπροστά πέρα από τις άμεσες αποδόσεις θα αναγνωρίσει σε αυτή την προσπάθεια μια ευκαιρία να συμμετάσχει σε κάτι ουσιαστικό: μια καινοτόμο τεχνολογική προσέγγιση, ένα δυνατό επιστημονικό υπόβαθρο και μια αποστολή με πραγματικό κοινωνικό αντίκτυπο. Και αυτό, για εμάς, είναι το πιο ισχυρό επιχειρηματικό επιχείρημα.
thebest.gr
