Ο ευρωπαϊκός Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), το λεγόμενο “Ταμείο Ανάκαμψης”, πρόκειται να χρηματοδοτήσει με εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ χιλιάδες επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην Ελλάδα μέχρι στιγμής* έχει αποφασιστεί η ένταξη περισσότερων από 300 έργων στο πλαίσιο 105 ευρύτερων δράσεων, με συνολικό προϋπολογισμό περίπου €22 δισ. Τα έργα αυτά είναι προγραμματισμένο να ολοκληρωθούν μέχρι το 2026 και συνοδεύονται από περισσότερους από 550 επιμέρους στόχους ή ορόσημα για την πρόοδό τους.
Όμως, ακολουθούν και πολλά άλλα. Το ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRP), γνωστό ως “Ελλάδα 2.0”, προβλέπει συνολικά 184 δράσεις με επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις ύψους €31 δισ.
Οι αριθμοί είναι ιλιγγιώδεις και, όπως φάνηκε στην πρόσφατη έρευνα για τον σχεδιασμό και τη φιλοσοφία του Ταμείου Ανάκαμψης, ο χρόνος είναι σχετικά λίγος, συνεπώς είναι αρκετά δύσκολο κάποιος να διατηρήσει μια εικόνα για το πώς έχει σχεδιαστεί να αξιοποιηθούν αυτά τα χρήματα, αλλά και για το πώς προχωράει η αξιοποίησή τους.
Όμως οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης είναι μια σημαντική υπόθεση για την Ελλάδα. Η χώρα, που είναι η πιο ωφελημένη στην ΕΕ, χρειάζεται αυτούς τους πόρους για να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η οικονομία της και για να προσαρμοστεί στις μεγάλες προκλήσεις ενός αρκετά αβέβαιου μέλλοντος, όπως η κλιματική αλλαγή και οι δημογραφικές εξελίξεις.
H διανέοσις προχώρησε στην καταγραφή μερικών βασικών μεγεθών του ελληνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και της προόδου του, όπως προκύπτουν μέσα από δημόσια στοιχεία, τα οποία, όμως, δεν είναι πάντοτε διαθέσιμα σε μηχαναγνώσιμη ή εύκολα επεξεργάσιμη μορφή.
Πώς λειτουργεί το RRF
Πριν, όμως, δει κάποιος αυτά τα μεγέθη είναι σκόπιμο να γνωρίσει λίγο καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το Ταμείο Ανάκαμψης, ο οποίος είναι αρκετά διαφορετικός από τον τρόπο λειτουργίας των “τακτικών” ευρωπαϊκών πόρων, δηλαδή του ΕΣΠΑ ή της ΚΑΠ. Οι περισσότερες χώρες κατέθεσαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα σχέδιά τους για την αξιοποίηση των πόρων του RRF μέχρι τα μέσα του 2021.
Τα σχέδια αυτά ήταν ιδιαίτερα λεπτομερή -το ελληνικό ήταν περίπου 750 σελίδες- και πρότειναν επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο τεσσάρων πυλώνων: της πράσινης μετάβασης (πυλώνας 1), της ψηφιακής μετάβασης (2), του πυλώνα απασχόλησης, δεξιοτήτων και κοινωνικής συνοχής (3) και του πυλώνα ιδιωτικών επενδύσεων και μετασχηματισμού της οικονομίας (4). Οι πυλώνες αυτοί χωρίζονται σε 18 επιμέρους άξονες και ο κάθε άξονας περιλαμβάνει μια σειρά από σχετικές δράσεις. Στο πλαίσιο αυτών των δράσεων, οι οποίες ορίζονται από τον πυλώνα και τον άξονα στους οποίους ανήκουν, εντάσσονται τα επιμέρους έργα που τελικά πραγματοποιούνται.
Η παραπάνω δομή δίνει μεγάλη -και ασυνήθιστη, συγκριτικά με το ΕΣΠΑ- βαρύτητα στον προσανατολισμό και στον χαρακτήρα των έργων. Άλλωστε, μεταξύ των έργων που έχουν ενταχθεί μέχρι σήμερα υπάρχουν και 13 μεταρρυθμίσεις με μηδενικό προϋπολογισμό· πρόκειται κυρίως για ρυθμιστικά θέματα, όπως η δημιουργία νομοθετικού πλαισίου για τους φορτιστές των ηλεκτρικών οχημάτων, ή η νομοθεσία για την προώθηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών.
Τα περισσότερα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης συνοδεύονται, επίσης, από ορόσημα σχετικά με την πρόοδό τους: συγκεκριμένα τρίμηνα των επόμενων τεσσάρων ετών, μέσα στα οποία θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί συγκεκριμένα μέρη του έργου. Τα περισσότερα από αυτά τα ορόσημα, τα οποία αφορούν συνολικά 17 τρίμηνα (μαζί με όσα έχουν παρέλθει), συνδέονται επίσης με τις πληρωμές του Ταμείου Ανάκαμψης, ενώ τα υπόλοιπα είναι απλώς επιχειρησιακά.
Όλα τα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης έχουν ένα ή δύο υπουργεία ως “υπουργεία ευθύνης”, τα οποία παρακολουθούν την πρόοδό τους. Εκτός από τα υπουργεία, η ΑΑΔΕ εμφανίζεται επίσης ως “υπουργείο ευθύνης” σε 17 έργα, τα οποία, ασφαλώς, αφορούν τη λειτουργία της ανεξάρτητης αρχής. Αντίστοιχα, το κάθε έργο έχει και τους δικούς του φορείς υλοποίησης -τα έργα που έχουν ενταχθεί μέχρι στιγμής έχουν από έναν έως οκτώ φορείς υλοποίησης. Συνήθως οι φορείς υλοποίησης είναι γενικές γραμματείες των αντίστοιχων υπουργείων, εποπτευόμενοι φορείς ή και δημόσιες επιχειρήσεις: από το ΤΑΙΠΕΔ και την Κοινωνία της Πληροφορίας μέχρι την Εθνική Σχολή Δικαστών και δημοτικά λιμενικά ταμεία ή εφορίες αρχαιοτήτων σε όλη την Ελλάδα.
Τα “μεγάλα” έργα
Παρατηρώντας τα έργα του RRF, τα οποία έχουν ενταχθεί μέχρι τώρα στον Μηχανισμό, πριν καν δούμε τις ομαδοποιήσεις ανά πυλώνα, δράση, κλπ., γίνεται σαφές ότι το έργο με τον μεγαλύτερο προϋπολογισμό απέχει κατά πολύ -κατά περισσότερο από €10 δισ.-, από τα επόμενα. Πρόκειται για τη “Δανειακή Στήριξη Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας”, που έχει προϋπολογισμό €11,7 δισ. (το σύνολο του προϋπολογισμού της σχετικής δράσης ανέρχεται σε €12,7 δισ.). Είναι ένα ποσό μεγαλύτερο από το ένα τρίτο ολόκληρου του προϋπολογισμού του Ταμείου Ανάκαμψης και περίπου το μισό του προϋπολογισμού των έργων που έχουν ήδη ενταχθεί.
Περί τίνος πρόκειται; Το “έργο” είναι κατά βάση τα χαμηλότοκα δάνεια με επιδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης, τα οποία δίνονται μέσω των τραπεζών. Ο στόχος είναι μέχρι το τέλος του 2022 να έχει απορροφηθεί περισσότερο από μισό δισ. ευρώ και, αντίστοιχα, €3,5 δισ. μέχρι το τέλος του 2023. Τα κεφάλαια αυτά δίνονται με τραπεζικά κριτήρια, συνήθως από κοινού με τραπεζικό δανεισμό και κεφάλαια του ιδιώτη, για επενδύσεις που στην πλειοψηφία τους σχετίζονται είτε με την πράσινη είτε με την ψηφιακή μετάβαση.
Το δεύτερο μεγαλύτερο έργο είναι και το μεγαλύτερο “κανονικό” έργο: το γνωστό “Εξοικονομώ”, που επιδοτεί την ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών, για το οποίο έχει προβλεφθεί προϋπολογισμός περίπου €1,3 δισ.
Κάποιος μπορεί να πάρει μια πολύ καλύτερη εικόνα για τις προτεραιότητες του Ταμείου Ανάκαμψης αν δει τους προϋπολογισμούς ανά δράση, και όχι ανά έργο. Κάθε δράση, μέχρι στιγμής, περιλαμβάνει από ένα έως 31 έργα. Ακόμα και με αυτή την κατάταξη, η ίδια εικόνα διατηρείται για τα πιο “ακριβά” έργα: συνεχίζουν να είναι στην κορυφή ο μηχανισμός των δανείων και το “Εξοικονομώ”. Είναι κάπως αναμενόμενο, επίσης, το ότι η ενεργειακή και “πράσινη” μετάβαση, μέσω του ανασχεδιασμού των κτηρίων και των πόλεων, υπερ-εκπροσωπείται στις είκοσι δράσεις με τον μεγαλύτερο προϋπολογισμό. Εκτός από το “Εξοικονομώ”, υπάρχει η δράση για μια σειρά “πράσινων” αναπλάσεων (π.χ. στον Ελαιώνα) και έργα ενεργειακής απόδοσης ιδιωτικών κτιρίων (€475 εκατ. συνολικός προϋπολογισμός -έχουν ενταχθεί έργα που καλύπτουν περίπου το μισό). Ακόμη υπάρχει μία δράση για τις τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας με προϋπολογισμό €450 εκατ., η οποία όμως προς το παρόν δεν περιλαμβάνει κάποιο έργο, παρά μόνο τεχνική βοήθεια. Τέλος, τα έργα που αφορούν τη μεταρρύθμιση του πολεοδομικού σχεδιασμού, και κυρίως τα τοπικά και ειδικά πολεοδομικά σχέδια σε όλη την Ελλάδα, έχουν ξεπεράσει τον προβλεπόμενο προϋπολογισμό της αντίστοιχης δράσης (€400 έναντι €250 εκατ.), αντλώντας επιπλέον πόρους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων.
Η δράση με τον τρίτο μεγαλύτερο προϋπολογισμό, που υπερβαίνει το €1 δισ., προβλέπει τον εκσυγχρονισμό του συστήματος διά βίου μάθησης (“Νέα στρατηγική για τη διά βίου μάθηση και το εθνικό σύστημα αναβάθμισης δεξιοτήτων”). Ωστόσο, τα έργα που έχουν, προς το παρόν, ενταχθεί στη συγκεκριμένη δράση αντιστοιχούν μόνο σε περίπου 10% αυτού του προϋπολογισμού. Μεταξύ των 20 δράσεων με τον πιο μεγάλο προϋπολογισμό υπάρχει μια ακόμη δράση που σχετίζεται με τις δεξιότητες του πληθυσμού, οι “ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης” -σε αυτή την περίπτωση τα έργα που έχουν ενταχθεί (ύψους €496 εκατ.) πλησιάζουν τον συνολικό προϋπολογισμό (€541 εκατ., πέμπτος κατά σειρά).
Στις είκοσι πρώτες δράσεις με τον μεγαλύτερο προϋπολογισμό κάποιος συναντάει συνολικά τέσσερις δράσεις οι οποίες έχουν σχέση με τον ψηφιακό μετασχηματισμό του κράτους. Είναι η “ψηφιοποίηση των αρχείων” (αφορά την ψηφιοποίηση αρχείων της πολεοδομίας, των υποθηκοφυλακείων και της μετανάστευσης, με προϋπολογισμό €600 εκατ.), ο ψηφιακός μετασχηματισμός των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (επιδοτεί σχετικές δαπάνες – €465 εκατ.), ο ψηφιακός μετασχηματισμός της εκπαίδευσης (με έργα για την προμήθεια διαδραστικών συστημάτων και εξοπλισμού ρομποτικής, αλλά και τη γνωστή “ψηφιακή μέριμνα” που επιδοτεί ηλεκτρονικό εξοπλισμό μαθητών και φοιτητών – €377 εκατ.) και ο ψηφιακός μετασχηματισμός της υγείας (ηλεκτρονικός φάκελος, τηλεϊατρική, ψηφιοποίηση ΕΟΠΥΥ, κ.ά., – €344 εκατ.).
Αρκετές από τις “μεγαλύτερες 20” δράσεις του Ταμείου Ανάκαμψης αφορούν στην υγεία. Εκτός από την ψηφιοποίηση, προβλέπονται πόροι για την ανακαίνιση νοσοκομείων (€317 εκατ., με έργα ύψους €315 εκατ.), για τη μεταρρύθμιση της πρωτοβάθμιας υγείας (€271 και €247 εκατ. αντίστοιχα), για την εφαρμογή Εθνικού Σχεδίου για την Πρόληψη (€253 εκατ., αλλά μόνο €50 εκατ. σε έργα μέχρι στιγμής) καθώς και για τον συμψηφισμό του clawback με δαπάνες έρευνας και ανάπτυξης (€250 εκατ.). Αντίστοιχα, εκτός από την ψηφιοποίηση, ανάμεσα στις “20 πρώτες” υπάρχει και μια ακόμη δράση που σχετίζεται με την εκπαίδευση, η “προώθηση της ποιότητας, της καινοτομίας και της εξωστρέφειας στα πανεπιστήμια” με συνολικό προϋπολογισμό €471 εκατ. αλλά με μόλις ένα, σχετικά μικρό, έργο για την ψηφιοποίηση των βιβλιοθηκών (€9,5 εκατ.) να έχει ενταχθεί σε αυτή μέχρι στιγμής.
Τέλος, είναι ενδιαφέρον ότι μεταξύ των 20 μεγαλύτερων σε προϋπολογισμό έργων υπάρχουν μόλις δύο “παραδοσιακά” μεγάλα έργα οδικού δικτύου: το τμήμα Τρίκαλα-Εγνατία του αυτοκινητόδρομου Ε-65 (με έργα €480 εκατ.) και ο Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης με προϋπολογισμό €427 εκατ. και ενταγμένα έργα ύψους €290 εκατ. Την εικοσάδα ολοκληρώνουν μια δράση για τον μετασχηματισμό του αγροτικού τομέα (κυρίως επιδοτεί επενδύσεις στην αναδιάρθρωση των καλλιεργειών, κλπ.) με προϋπολογισμό €519 εκατ. και ένα πρόγραμμα επενδύσεων στον τουρισμό, με έργα €326 εκατ.
Μεταξύ των 20 δράσεων με τον μεγαλύτερο προϋπολογισμό, τα 13 είναι επενδύσεις και τα υπόλοιπα μεταρρυθμίσεις. Είναι μάλιστα ενδιαφέρον ότι η ίδια περίπου αναλογία διατηρείται και για το σύνολο των δράσεων: 116 επενδύσεις και 68 μεταρρυθμίσεις.
Όπως φαίνεται και από πολλές από τις παραπάνω περιπτώσεις, το ύψος του προϋπολογισμού των έργων που έχει ενταχθεί στην κάθε δράση μπορεί είτε να είναι είτε μικρότερο του προϋπολογισμού του Σχεδίου Ανάκαμψης, αν δεν έχουν ακόμη ενταχθεί όλα τα προβλεπόμενα έργα, είτε μεγαλύτερο, αν για την ίδια δράση προβλέπονται πόροι από άλλες χρηματοδοτικές πηγές, όπως στην περίπτωση των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων. Επομένως, αν κάποιος αλλάξει τα κριτήρια της κατάταξης με βάση τον συνολικό προϋπολογισμό των ενταγμένων έργων, βλέπει μια ελαφρώς διαφορετική λίστα. Απουσιάζουν οι δράσεις για τη διά βίου μάθηση, για τα πανεπιστήμια, για την αποθήκευση ενέργειας και για το Εθνικό Σχέδιο Πρόληψης, οι οποίες βρίσκονται σε αρχικό ακόμη στάδιο. Αντίθετα, προστίθενται στη λίστα τέσσερις άλλες δράσεις: η προμήθεια μικροδορυφόρων (€200 εκατ.), η διασύνδεση της Νάξου, της Θήρας, της Μήλου, της Φολεγάνδρου και της Σερίφου στο ηλεκτρικό δίκτυο (€194 εκατ.), τα κίνητρα για την προσέλκυση επενδύσεων “εξαιρετικής σημασίας” (€173 εκατ.) και η αναβάθμιση των υπηρεσιών cloud του Δημοσίου (€118 εκατ. -τα €95 εκατ. στον προϋπολογισμό του Ταμείου Ανάκαμψης).
Τέλος, οι δύο δράσεις με τον μεγαλύτερο αριθμό έργων είναι, με διαφορά, αυτές που αφορούν τον πολιτισμό: “ο πολιτισμός ως μοχλός ανάπτυξης” και οι “πολιτιστικές διαδρομές”, με συνολικά 61 έργα σχετικά μικρού προϋπολογισμού. Με τα έργα αυτά επισκευάζονται ή συντηρούνται δεκάδες αρχαιολογικοί χώροι, εκκλησίες και άλλα μνημεία. Επιπλέον, έχουν ήδη ενταχθεί και επτά έργα προϋπολογισμού €46 εκατ. για την ανάπτυξη του πρώην βασιλικού κτήματος στο Τατόι.
Οι τομείς που προχωρούν πιο γρήγορα
Η ανάλυση των δράσεων δίνει, ασφαλώς, μια εικόνα για τη γενικότερη φύση των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης. Όμως η κατάταξη των έργων ανά πυλώνα, παρότι οι ενταγμένοι προϋπολογισμοί δεν ταυτίζονται πάντοτε με τη συμμετοχή του Ταμείου Ανάκαμψης, δίνει μια ενδεικτική εικόνα για το ποια μέρη του “Ελλάδα 2.0” προχωρούν πιο γρήγορα και ποια λιγότερο.
Ο πυλώνας με “ενταγμένο” το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού του μέχρι στιγμής είναι ο πυλώνας 4, που αφορά τις ιδιωτικές επενδύσεις και τον μετασχηματισμό της οικονομίας. Εκεί τα 166 έργα που έχουν ενταχθεί αντιστοιχούν σε περίπου 85% των πόρων, δηλαδή €15 από τα €17,6 δισ. Ωστόσο, αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον δανειακό μηχανισμό, που “καταλαμβάνει” περισσότερα από €12 δισ. Μέχρι στιγμής, τα έργα σε τρεις από τους επτά άξονες του συγκεκριμένου πυλώνα, η “βελτίωση της φορολογικής διοίκησης” (4.1), η “ενίσχυση του χρηματοπιστωτικού τομέα” (4.4) και η “προώθηση της “έρευνας και καινοτομίας” (4.5) αντιστοιχούν σε λιγότερο από 20% του προϋπολογισμού του Σχεδίου.
Ακολουθεί στην κατάταξη ο πυλώνας 2, που αφορά τον ψηφιακό μετασχηματισμό, με δεσμευμένα €1,6 από τα €2,2 δισ. -δηλαδή περίπου το 72%- σε 25 έργα. Η εικόνα είναι περισσότερο ομοιόμορφη εκεί, αφού τα έργα σε καθέναν από τους τρεις άξονες του πυλώνα αντιστοιχούν σε τουλάχιστον 40% του συνολικού προϋπολογισμού. Ο πυλώνας 3 για την απασχόληση, τις δεξιότητες και την κοινωνική συνοχή ακολουθεί με τον προϋπολογισμό των 88 ενταγμένων έργων στο 53% του προϋπολογισμού (€2,8 από τα €5,2 δισ.). Δύο άξονες, η “επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση” (3.2) και η “πρόσβαση σε χωρίς αποκλεισμούς πολιτικές” (3.4) φαίνεται να μένουν συγκριτικά πιο πίσω, με έργα που αντιστοιχούν σε λιγότερο από 33% του προϋπολογισμού.
Τελευταίος έρχεται ο πυλώνας 1, του πράσινου μετασχηματισμού, με 38 έργα που αντιστοιχούν στο 42% του συνολικού προϋπολογισμού των €6,2 δισ. Μάλιστα, η “υστέρηση” αυτή φαίνεται να “οδηγείται” από τους άξονες 1.1, 1.3 και 1.4, που αφορούν την ενεργειακή μετάβαση (ενταγμένα έργα στο 16% της πρόβλεψης του “Ελλάδα 2.0”), τις “πράσινες” μεταφορές (8%) και την “αειφόρο χρήση των πόρων, ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή και διατήρηση της βιοποικιλότητας” (5%) αντίστοιχα. Αντίθετα, ο άξονας 1.2, που αφορά την ενεργειακή αναβάθμιση των κτηρίων έχει ενταγμένα έργα €2,3 δισ. από τα €2,7 δισ., στο 84% του προϋπολογισμού του Σχεδίου Ανάκαμψης. Το μεγαλύτερο από αυτά τα έργα είναι το “Εξοικονομώ”.
Τα ορόσημα και ο χρόνος
Όμως, πώς και πότε είναι σχεδιασμένο να ολοκληρωθούν όλα αυτά τα έργα; Τα 317 έργα που περιλαμβάνονται σε αυτή τη συνοπτική καταγραφή “κουβαλούν” μαζί τους 567 ορόσημα, δηλαδή μέρη του έργου που πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί σε συγκεκριμένο χρόνο -από μηδέν έως επτά το κάθε έργο. Τα ορόσημα αυτά, που τις περισσότερες φορές συνδέονται και με την εκταμίευση των δόσεων του Ταμείου (άρα έχουν ευρύτερη σημασία, αφού η μη εκπλήρωση κάποιων θεωρητικά μπορεί να “μπλοκάρει” τις πληρωμές) αντιστοιχούν το καθένα σε ένα τρίμηνο, μέχρι και το δεύτερο τρίμηνο του 2026.
Όπως φαίνεται, η χρονιά με τα περισσότερα ορόσημα είναι το 2025 και ειδικά το τελευταίο τρίμηνο της χρονιάς, που θα είναι και το πιο “φορτωμένο” τρίμηνο από όλα, καθώς τότε πρέπει να ολοκληρωθεί περίπου το ένα τρίτο του συνόλου των οροσήμων: 190 από τα 567. Όμως και η χρονιά που διανύουμε, το 2022, έχει αρκετά ορόσημα: 145 στο σύνολο με τα 96 από αυτά να αφορούν το τελευταίο εξάμηνο του χρόνου.
Συμπέρασμα
Το Ταμείο Ανάκαμψης, λόγω του μεγέθους του και της φύσης του, ως ένα ταμείο με συγκεκριμένα έργα και στόχους, έχει μεγάλη σημασία για την Ελλάδα. Η χώρα μπορεί με αυτούς τους πόρους να πραγματοποιήσει με σχετική άνεση αναγκαίους, και “ακριβούς” μετασχηματισμούς που θα τη βοηθήσουν, εν μέσω αβεβαιότητας και κρίσεων, να προσαρμοστεί σε προκλήσεις του μέλλοντος. Πλέον, περισσότερα από 300 έργα έχουν ενταχθεί για χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και “τρέχουν”, επομένως υπάρχει μια “πρώτη εικόνα” για το πώς προχωράει η αξιοποίηση αυτών των πόρων. Ξεχωρίζει η “δανειακή στήριξη μέσω του RRF”, όπου προβλέπεται να απορροφηθεί περισσότερο από το ένα τρίτο του συνολικού προϋπολογισμού· η επιτυχία της δράσης αυτής θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό και την επιτυχία ολόκληρου του “Ελλάδα 2.0”. Όμως δεν είναι μόνο τα δάνεια: οι πόροι που προβλέπονται για την ενεργειακή αναβάθμιση των κατοικιών και για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων του πληθυσμού είναι επίσης μαζικής κλίμακας. Όπως και η χρηματοδότηση δράσεων ψηφιοποίησης, εκπαίδευσης, υγείας αλλά και κάποιων έργων υποδομών. Πώς θα προχωρήσουν όλα αυτά τα έργα;
Τα επόμενα τέσσερα χρόνια η χώρα θα πρέπει να εκπληρώσει εκατοντάδες ορόσημα και στόχους που σχετίζονται με επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις του RRF και συνδέονται επίσης με τις πληρωμές. Ταυτόχρονα θα αξιοποιεί και τους υπόλοιπους ευρωπαϊκούς πόρους, του ΕΣΠΑ και της ΚΑΠ. Το ελληνικό κράτος δεν έχει διαχειριστεί ποτέ στο παρελθόν τόσους πολλούς πόρους σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Είναι μια πρωτόγνωρη συνθήκη, που ίσως τελικά να κρίνει και το αποτέλεσμα. 2026.
Πηγή: Reporter.gr
