“Δεν πάω πουθενά, πουθενά, εδώ θα μείνω”, τραγουδούσε πριν από τη φονική πανδημία ο Βασίλης Καράς και ‘αναποδογύριζε’ μαζί με τα τραπέζια, ολόκληρο το γεμάτο κέντρο Νέα Φαντασία.
Οι Κώοι συνεχίζουν να γλεντάνε όταν μπορούν και προπάντων ξέρουν να γλεντάνε. Την χρυσή εποχή που τα μπουζούκια ήταν στις δόξες τους, την δεκαετία 70-80, η πίστα γέμιζε από αυτοδίδακτους χορευτές και χορεύτριες κάθε είδους και κάθε ηλικίας. Τα μεσάνυχτα όταν χαμήλωναν τα φώτα και ο αξέχαστος Καζαντζίδης, τραγούδαγε ‘κάτω από το πουκάμισο μου η καρδιά μου σβήνει’ με τον ξεχωριστό Αγγελόπουλο, να συμπληρώνει ‘τα μαύρα μάτια σου, όταν τα βλέπω με ζαλίζουνε’ και τον αξεπέραστο Στράτο, να δηλώνει πως ‘της γυναίκας η καρδιά είναι μια άβυσσος, πότε κόλαση και πότε ο παράδεισος,’ ακολουθούσε μια βροχή από γαρύφαλλα. Τα γύψινα πιάτα τα ειδικά για την περίσταση, εκσφενδονίζονταν παντού, οι σαμπάνιες έρεαν σε αφθονία και τα χοντροκομμένα πεντοχίλιαρα, καίγονταν τότε στην βρεγμένη από το δυνατό ουίσκι πίστα. Οι παρέες όλες γίνονταν μια αγκαλιά, κυρίως όταν ξεκινούσαν τα νησιώτικα τραγούδια. Απόκριες ή μεγάλες γιορτές και το κέφι ανέβαινε, με τον λυγμό του μπουζουκιού.
Οι αξέχαστοι Γαβριήλ Γιαλίζης και Χριστόφορος Γιαλίζης μαζί και ο ταλαντούχος ο Μάνος Πόγιας με το ακορντεόν και το σαντούρι του γιος του Γιώργη του Πόγια και ο αξέχαστος παντελής Σαλαχώρης με το λαούτο του. Επίσης ο Γιάννης Χατζηδημήτρης το Γιαννί και ο Γιώργος ο Σακέλλης ο βιόλος από την Αντιμάχεια και οι νεώτεροι αδελφοί Κεφαλιανού, καθώς και ο Μιλτιάδης Ζαμάγιας ο Γ. Κυπραίος με τους Αιγαιοπελαγίτες Γιάννη και Κατερίνα Χτζηβελούδου και άλλους απογείωναν το νησιώτικο κέφι.
Οι πιο παλιοί βέβαια θα θυμούνται την οικογένεια Μουσελίμη με τον αγέραστο Αποστόλη Μουσελίμη, να παίζει το λαούτο του και να τραγουδάει με πολύ πάθος παράλληλα τα παιδιά του τον συνόδευαν με βιολί και ακορντεόν, σε αξέχαστα γλέντια, σε γάμους και πανηγύρια.
Τι να πρωτοθυμηθούμε οι αδελφές Άννα Καραμπεσίνη και Ευτυχία Σαρρή, που πολύ παραστατικά ο γνωστός καλλιτέχνης συμπατριώτης μας τραγουδιστής Νότης Σφακιανάκης, τις αναφέρει σε κάποιο τραγούδι του ως πρώτη φωνή αγίασμα.
Είναι αυτές που έκαναν γνωστή την Κω και τα τραγούδια της. Όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. ‘Μες του Αιγαίου τα νερά Αγγέλοι φτερουγίζουν.’ ‘Αχ δυοσμαράκι μου’ η ξενιτιά τον χαίρεται τζιβαέρι μου.’
Μεγάλη γυναικεία ντόπια φωνή επίσης ήταν και η αξέχαστη Κατίνα Παπούλη από την Αντιμάχεια, όπως και το ζεύγος Ευφημίας και Φίλιππου Θεοφιλίδη, που συνεχίζουν να μεταλαμπαδεύουν την πλούσια μουσική παράδοση του τόπου μας.
Αμέτρητοι και ξεχωριστοί είναι και οι γλεντζέδες των χωριών όπως Φίλιππος Περρής, η αείμνηστη υπέρ αιωνόβια Κρασσαίνα ο αξέχαστος Δαυίδ Συνεσίου και πολλοί άλλοι που σίγουρα κάποιους θα ξεχάσαμε.
Ποιος δεν θυμάται τους γλεντζέδες της Κω; Τέτοιες γιορτινές μέρες τις Απόκριες δεν έπεφτε ούτε καρφίτσα στα κέντρα διασκέδασης. Έπρεπε να κλείσεις τραπέζι πολλές μέρες πιο πριν.
Εκεί που η ορχήστρα με ακριβό μαέστρο το μπουζούκι, έπαιζε το γνωστό ζεϊμπέκικο της Ευδοκίας, πετιόταν ο Διαμαντής ο Κεφαλιανός, ο γνωστός μας Τσερώνε και τους καθήλωνε όλους με τις λεβέντικες φιγούρες του, στο βαρύ ζεϊμπέκικο. Τον συνόδευε στο χορό και ο Τάσος ο Σμαραγδάκης.
Οι κανταδόροι Γκινής, Δημητριάδης, Χατζηβελούδος, γυρνούσαν στα σοκάκια της Κω για να τραγουδήσουν ανεπανάληπτα τραγούδια μέχρι έξω στην παράλια του Μπάρμπα -Γιάννη. Στην γλετζέδικη παρέα είτε στα νησιωτικά είτε στα λαϊκά πρωταγωνιστούσε ο Μιχάλης ο Γκηνής, που συνεχίζει ακόμη, μεγάλος γλεντζές και μοναδικός χιουμορίστας.
Βέβαια άπιαστος στο χορό ήταν και ο πανύψηλος ο Τάσος ο Σμαραγδάκης, που έφυγε πρόσφατα για τα ουράνια μουσικά και χορευτικά σχήματα. Αεικίνητος, με αστείρευτο κέφι για χορό και ατελείωτο γλέντι. Αλλά και γενναιόδωρος ως άνθρωπος και πολύ κοινωνικός. Ήταν όλοι τους μια αξέχαστη παρέα μαζί με τον Αντώνη τον Κουλιανό, και τον Φανάρα.
Όμως την παρέα συμπλήρωναν ο Τσεσμεζής και ο παλιός έμπορος υποδημάτων, ο αείμνηστος ο Γιαλούσης, ο Τεβές. Μοναδικός και ο Μαντούκος από το χωρίο Πυλί, που χόρευε έχοντας στα δόντια του δαγκωμένο ένα τραπέζι.
Από τους ‘μπονβιβέρ’ γλεντζέδες της Κω, ξεχώριζε ο γοητευτικός Κώστας Θεοδωρίδης. Γλεντζέδες τακτικοί και κεφάτοι ήταν ο Βαγγέλης ο Φούρναρης ο Θέμος ο Καβούλης με τις κιθάρες τους και με τον τρίτο της παρέας τον αείμνηστου Ντουμάνη ή Μιχάλη Τσουλφά, με το ακορντεόν του. Πρωταγωνιστής στα κέντρα και τις ντίσκο ήταν και είναι ο μοναδικός Δημήτρης Κρητικός, ‘ο Τζαμάικα’. Πολιοί γλεντζέδες με γνωστά παρατσούκλια ήταν ο Καρπόζηλος, ο Σκαφιδάρας, ο Μενέλαος και πολλοί άλλοι, που όπου γάμος και χαρά ήταν πρώτοι. Όταν ερχόταν ο Καστρινός και ο Κατσαμάς, το θερμόμετρο της διασκέδασης ανέβαινε στα ύψη. Στο φωτογραφικό άλμπουμ της μνήμης μου, θυμάμαι τον Χρήστο Κυριαζή που έφυγε πρόσφατα για την αιωνιότητα και ‘έχει κλάψει για πολλές γυναίκες έχει κλάψει,’ ανεβάζοντας το κέφι στο χορευτική ταβέρνα ‘Παρασκευας’, στο Ψαλίδι. Το χαρακτηριστικό μουσικό σημάδι του, άφησε στη διασκέδαση της Κω και ο Τάσος Μπουγάς, ο επονομαζόμενος και ‘πλανητάρχης.’
Ο Γιάννης ο Χατζηβελούδος με τη γυναίκα του Κατερίνα, άναβαν το κέφι στα συρτά, στα καλαματιανά και στη σούστα. Ο Κρητίκαρος ο Γιώργος Σκαρπαθιωτάκης, έπαιζε και τραγουδούσε με μοναδική μαεστρία τα Κρητικά, στο λαούτο μαζί με τους γνωστούς λεβέντες, Κρητικούς λυράρηδες, που πέρασαν από το νησί μας αλλά και τους τοπικούς βιολιτζήδες. Οι διασκεδαστές με τα ‘Κρητικά’ συγκεντρώνονταν στην ταβέρνα του αείμνηστου Σπύρου Βρούβα στο Ψαλίδι, με τον αυτοδίδακτο λυράρη και γλεντζέ τον Στέλιο τον Κώστογλου και με τον Ασφενδιανό τον Παναγιώτη Μαντούκο, τον αετό, να χορεύει ασταμάτητα την ξεχωριστή σούστα, μαζί με τον αξέχαστο γλεντζέ τον Βρούβα.
Πολλοί καλοί χορευτές επίσης, ήταν όλοι οι Κασσιώτες από τη Ζιά.
Ο Βασίλης ο Βαβλάς και ο αείμνηστος Κώστας ο Αυγουλάς, και ο Δαυίδ ο Σακέλλης, τραγουδούσανε τις τελευταίες επιτυχίες της τότε εποχής και ξεσήκωναν τους γλεντζέδες της Κω. Πάντα με την συνοδεία του αξέχαστου ταλαντούχου μουσικού στο αρμόνιο, του Αλή του Κουνελάκη. Αρμόνιο έπαιζε εκεί και ο μοναδικός ο Κώστας ο Μαυρουδής. Καθώς και ο αξέχαστος Γεράσιμος Έψιμος όπως επίσης και ο Βαβλάς ο Θεολόγος ο νεότερος που έπαιζε μουσική από πολύ μικρός.
Ο Τάκης ο Γιάννακης, ο βαρύμαγκας, ‘ο τάκουνας’ τραγούδαγε μοναδικά με την στεντόρεια, βαριά λαϊκή φωνή του τα ζεμπέκικα, μαζί με τον αείμνηστο τον Μανόλη Παγώνη.
Στο μπουζούκι ήταν ο Νίκος ο Τογρού και ο Νίκος ο Πασανικολάκης, ενώ στη ντράμς, ήταν ο αξεπέραστος ταλαντούχος ο Ηλίας ο Σοφιανός, που έφυγε και αυτός πολύ νωρίς από κοντά μας.
Γλεντζέδες της Κω ήταν και μερικοί Οθωμανοί συμπολίτες μας από το Πλατάνι, πρώην Κερμετέ. Ήσαν οι τακτικοί θαμώνες συνήθως στα Αστέρια, που συνόδευαν τις συζύγους τους, αφού εκείνες ήταν ασυναγώνιστες στα Ανατολίτικα, Οριεντάλ τσιφτετέλια.
Τα κέντρα ασφυκτιούσαν όλα τα Σαββατοκύριακα και ιδίως τις μεγάλες γιορτές, πριν η φονική λαίλαπα, της παγκοσμίας πανδημίας τα κλείσει.
Κέντρα όπως τα Αδέλφια στον Πελαργό, τα Μπουκάλια του Τσάμπαλα στη Λάμπη, με τον αξέχαστο τραγουδιστή και επιχειρηματία Ντίνο Κέλλη. Ήταν επίσης των αδελφών Τουμπαζή στη Λάμπη, καθώς το κέντρο Καμπούρης και το κέντρο Κρήτη. Τα Αστέρια στο Πλατάνι, το Ελένη του αξέχαστου Γιάννη Τουλαντά, το Παρθενών του Τσιμισίρη και το Βρούβα, του Σπύρου Βρούβα και του Παρασκευά Γεωργαντή στο Ψαλίδι, καθώς και του Γιαλίζη στο Ζιπάρι και το κέντρο Αιγαίο στο Φάρο. Επίσης έχουμε το παραδοσιακό φεστιβάλ του Νιώτη στη Ζιά και αργότερα τη Φαντασία την παλιά και τη νέα, του Βασίλη του Τράκκα.
Με τελευταίο το Απόπλους, του Κώστα του Καϊσαρλη.
Ντόπιοι καλλιτέχνες που τους προανέφερα, αναλάμβαναν την ολονυκτία διασκέδαση, μέχρι πρωίας. Πολλές φορές, καλεσμένες φίρμες ή μεγάλα ονόματα του λαϊκού πενταγράμμου, ερχόταν για ένα βράδυ για να τραγουδήσουν, να διασκεδάσουν και να δώσουν κάτι ξεχωριστό στον κόσμο που γλεντούσε. Διοργανωτές ήταν οι αδελφοί Κασσάμπαλη, και διάσημοι σερβιτόροι ήταν οι αδελφοί Κορδιστού, Μελιανού και οι αδελφοί Θαλασσινού.
Από την Κω πέρασαν σε διάφορα κέντρα και τραγούδησαν, ο Στέλιος Καζαντζίδης και η Μαρινέλλα στα πρώτα τους βήματα. Επίσης οι Γιώργος Μαργαρίτης, Δάκης, Γιώργος Γερολυμάτος, Γιώργος Ταλιούρης, Γιάννης Πάριος, Νίκος Λιόλιος, Κώστας Μοναχός, Αγγελική Ηλιάδη, Άντζελα Δημητρίου, Κατερίνα Στανίση, Στράτος Διονυσίου, Γιάννης Πουλόπουλος, Καίτη Γαρμπή, Ανδριάνα Μπάμπαλη, Πίτσα Παπαδοπούλου, Χαρούλα Αλεξίου, Γλυκερία, Νατάσσα Θεοδωρίδου, Μελίνα Ασλανίδου, Έφη Θώδη, Θέμης Αδαμαντίδης, Γιάννης Πλούταρχος Δούκισα, ο Βασίλης Καράς, ο Βαλάντης, ο Στέλιος Διονυσίου, ο υιός Αγγελόπουλος. Στα νησιώτικα ο Κατσαμάς, ο Καστρινός, τα αδέλφια Βαγγέλης και Στέλλα Κονιτόπουλου, ο Λίνος Κοκότος και πολλοί άλλοι σε μια ατέλειωτη ονομαστική σειρά.
Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε πως καλλιτέχνες του βεληνεκούς όπως ο Δημήτρης Μητροπάνος, ο Γιώργος Νταλάρας, η Ελευθερία Αρβανιτάκη, ο Μιχάλης Χατζηγιάννης, η Μαργαρίτα Ζορμπαλά, η Ελένη Δήμου, ο Γιάννης Κότσιρας, ο Πασχάλης Αρβανιτίδης, Βασίλης Λέκκας, ο Μίλτος Πασχαλίδης και ο ρεμπέτης ο Μπάμπης Τσέρτος, έδωσαν συναυλίες στην Κω και στο παλιό Στάδιο Ανταγόρας, που ήταν ασφυκτικά γεμάτο. Επίσης πέρασαν από το νησί μας οι μεγάλοι μουσικοσυνθέτες Γιάννης Μαρκόπουλος, Μάνος Χατζηδάκης, Σταύρος Ξαρχάκος Μίμης Πλέσσας και ο Χρήστος Νικολόπουλος με τον Μακεδόνα και τη Γλυκερία.
Με την πάροδο του καιρού, οι ‘ντίσκο’ διασκέδαση όπως το Απόλλων, η παραλιακή Μεροπίδα, ‘η Πλέι Μπόι’ η Χ Φάσιον Ντίσκο του Γκανάτσου, η θρυλική ‘Καλούα’ των αδελφών Διαμαντούλη και η ‘Χέβεν’ του Γιώργου Παπαδημητρίου και πιο πέρα η Βεγγέρα, ατόνησε και χάθηκε.
Τα μπουζούκια στα κέντρα λιγόστεψαν και έμειναν τα μουσικά μπαράκια, που συγκέντρωναν και συνεχίζουν μέχρι και σήμερα να συγκεντρώνουν την νεολαία, με ντόπιους και τουρίστες. Μερικά λιγοστά κέντρα για διασκέδαση, υπάρχουν ακόμη σκόρπια στα χωριά μας.
Η οικονομική κρίση, η επικίνδυνη, θανατηφόρα πανδημία του κορονοιού και η αλλαγή του τρόπου ζωής, έφερε και εδώ τα λουκέτα.
Έτσι ο μεγαλύτερος αριθμός των μπουζουξίδικων, έχει πια κλείσει.
Οι λιγοστές μπουζουκο-ταβέρνες, που απέμεναν και το κέντρο Νέα και παλιά Φαντασία, διασκεδάζουν ακόμη όσο το επιτρέπουν τα περιορισμένα μέτρα υγείας, για την φονική πανδημία, τους τακτικούς ορκισμένους γλεντζέδες της Κω. Σπονδή τιμής το αφιέρωμα αυτό ‘για αυτούς που φεύγουν για αυτούς που μένουν.’ κατά τον αξέχαστο Γιάννη Πουλόπουλο.’
Καλές Απόκριες
Ξανθίππη Αγρέλλη
