Η επέτειος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου είναι ημέρα μνήμης ενός αγώνα για την ελευθερία, από ένα λαό που έχει να επιδείξει πολλούς αντίστοιχους στην μακραίωνη ιστορία του.
Η εξέγερση των φοιτητών στο πολυτεχνείο, που αγκάλιασε η συντριπτική πλειοψηφία του Ελληνικού λαού, αποτέλεσε την κορύφωση του αγώνα εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος, που επέβαλε μια ομάδα στρατιωτικών, οι οποίοι ατίμασαν την ιστορία μας και έβλαψαν πολύπλευρα τον τόπο.
Η παραπάνω εξέγερση των φοιτητών, δεν ήταν η μοναδική εκδήλωση αντίθεσης εναντίον του αυταρχικού καθεστώτος. Είχε προηγηθεί η εξέγερση των φοιτητών στην Νομική Σχολή Αθηνών την 21-2-1973, της οποίας την σημασία έχουμε ξεχάσει, αν και ήταν αυτή που είχε σηματοδοτήσει την αρχή του τέλους της δικτατορίας.
Θα ήθελα λοιπόν από το βήμα αυτό να θυμίσω την σημαντική αυτή εξέγερση, τιμώντας όλους όσους συμμετείχαν σε αυτήν, παράλληλα με όσους συμμετείχαν στην εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Το χρονικό μας αρχίζει τον Μάιο του 1967, όταν το χουντικό καθεστώς προχώρησε στη διάλυση των περισσότερων νεανικών πολιτικών οργανώσεων και στην καθαίρεση όλων των διοικητικών συμβουλίων των φοιτητικών συλλόγων, με διορισμό νέων, προκείμενων στο καθεστώς. Στο πλαίσιο δε της εκκαθάρισης των πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων και της χειραγώγησης της παιδείας, απολύθηκαν κορυφαίοι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι. Τα χρόνια που ακολούθησαν η Χούντα θεώρησε πλανημένα ότι είχε φιμώσει το νεανικό κίνημα και ότι υπό το κράτος του φόβου είχε καθηλώσει τον πιο φιλελεύθερο λαό στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Στις αρχές του 1972 η κατάσταση είναι έκρυθμη. Οι φοιτητικές οργανώσεις αμφισβητούν με δυναμικές πλέον δράσεις τα διορισμένα από τη δικτατορία διοικητικά συμβούλια των συλλόγων τους. Διαμαρτύρονται με καταλήψεις των σχολών, για τους εγκάθετους που δέχθηκαν να εκπροσωπήσουν ένα τόσο φιλελεύθερο χώρο με πραξικοπηματικό τρόπο. Η Χούντα των συνταγματαρχών για να κάμψει τις αντιδράσεις των φοιτητών, προκήρυξε φοιτητικές εκλογές τον Νοέμβριο του 1972. Σε αυτές τις εκλογές, που η συμμετοχή των φοιτητών ήταν μαζική, επικράτησαν διοικητικά σχήματα προσκείμενα στην δικτατορία, ύστερα από μια πρωτοφανή νοθεία του αποτελέσματος. Σε πολλές σχολές έγινε εισβολή της ανδρών της ΕΑΤ-ΕΣΑ την ώρα της καταμέτρησης και ύστερα από επεισόδια αλλάχθηκαν οι κάλπες. Σε άλλες η καταμέτρηση έγινε από μυστικούς άνδρες του καθεστώτος, που είχαν εφοδιαστεί με φοιτητικές ταυτότητες, ενώ σε άλλες οι εφορευτικές επιτροπές εγκατέλειψαν τον χώρο φοβούμενοι τις απειλές των ανθρώπων της ΕΣΑ.
Έτσι ξεκίνησε μια οριστική ρήξη της νεολαίας με το καθεστώς των Συνταγματαρχών που πήρε την πρώτη δυναμική της υπόσταση στα γεγονότα της Νομικής και κορυφώθηκε στα γεγονότα του Πολυτεχνείου.
Η εξέγερση στην Νομική Σχολή οργανώνεται στις 21 Φεβρουαρίου 1973 από τις επιτροπές αγώνα των φοιτητών, που συστάθηκαν επί τούτου. 4.000 φοιτητές καταλαμβάνουν το κτήριο της Νομικής Σχολής Αθηνών και καλούν τον λαό να συμπαρασταθεί στον αγώνα τους. Τα αίτια ήταν πολλά, την αφορμή όμως αποτέλεσε το νομοθετικό διάταγμα 1347/1973, σύμφωνα με το οποίο το υπουργείο εθνικής Άμυνας θα μπορούσε να ανακαλεί αναιτιολόγητα τις αναβολές στράτευσης των φοιτητών. Γύρω από το κτίριο της νομικής, εκτός από φοιτητές όλων των σχολών, συγκεντρώθηκε και απλός κόσμος.
Η κατάληψη διήρκεσε μία ημέρα. Την επόμενη, οι φοιτητές αποχώρησαν από το κτήριο, με την βοήθεια του κόσμου που ήταν συγκεντρωμένος και επιχείρησε να αποτελέσει μια ασπίδα προστασίας των φοιτητών. Παρ’ όλα αυτά, κατά τη διάρκεια της αποχώρησης πραγματοποιήθηκαν συγκρούσεις, με αποτέλεσμα να συλληφθούν αρκετοί και να οδηγηθούν στα μπουντρούμια της ΕΑΤ-ΕΣΑ. Στην συνέχεια ακολούθησαν άλλες δύο καταλήψεις του κτηρίου της Νομικής, λιγότερο οργανωμένες από την πρώτη, οι οποίες κατεστάλησαν πολύ γρήγορα.
Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι η χούντα, από την πρώτη στιγμή της άνομης θητείας της, έβαλε στο στόχαστρο το φοιτητικό κίνημα. Ένα κίνημα που είχε αναπτυχθεί ιδιαίτερα στη δεκαετία του ’60 και ήταν εμπνευσμένο από αντίστοιχα κινήματα νεολαίων της Ευρώπης. Το φοιτητικό κίνημα και οι οργανώσεις της νεολαίας μας κατά την περίοδο της επταετίας εξελίχθηκαν σε έναν πολύ σημαντικό θύλακα αντίστασης, που καθόρισε τις εξελίξεις στο δημόσιο βίο.
Η εξέγερση της Νομικής ήταν η πρώτη οργανωμένη αντίδραση στο καθεστώς και η πρώτη σημαντική αφύπνιση της κοινής γνώμης που ο απόηχός της έφτασε σε κάθε σημείο της Ελλάδας. Ήταν η αρχή των μαζικών αντιδικτατορικών κινητοποιήσεων. Η χούντα πλέον είχε να διαχειριστεί μια νέα κατάσταση. Βρισκόταν μπροστά σε μια αναπόφευκτη αναμέτρηση με την νεολαία της χώρας. Μια αναμέτρηση, με τις πιο γόνιμες πολιτικές δυνάμεις του τόπου. Και αυτόν τον δρόμο, άνοιξε η εξέγερση της Νομικής. Πολλοί ιστορικοί θεωρούν ότι όσα ακολούθησαν, όπως το κίνημα στο Ναυτικό, οι μαζικές συλλήψεις από το χουντικό καθεστώς, το πείραμα Μαρκεζίνη, η εξέγερση στο Πολυτεχνείο, η χούντα Ιωαννίδη, είχαν ως αφετηριακό σημείο τις καταλήψεις της Νομικής.
Σήμερα λοιπόν, σε μια εποχή που οι κοινωνίες των ανθρώπων, ταλανίζονται από ακραία πολιτικά κινήματα και δοκιμάζονται σοβαρά οι αντοχές των δημοκρατιών πανεθνικά, η εξέγερση της Νομικής Σχολής και φυσικά η απότοκος αυτής, ευρύτερη εξέγερση του Πολυτεχνείου, θα γεμίζουν πάντα με οξυγόνο τους αγώνες των λαών για δημοκρατία.
Κως, 15 Νοεμβρίου 2024
Μανώλης Χατζηάμαλλος
