«Νιώθω υπερήφανος για την ανιδιοτελή προσφορά του Σταμάτη Μανούση προς τον συνάνθρωπο και ειδικά προς τον συμπατριώτη του, αλλά και για τη σπάνια τιμιότητά του». Ο νευρολόγος – ψυχίατρος Νίκος Στ. Μανούσης μιλάει για τον πατέρα του, Σταμάτη, μια από τις πιο ξεχωριστές προσωπικότητες που σημάδεψαν την ιστορία της Κω.
Απεβίωσε στις 7 Ιουλίου 1981, αφήνοντας ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στον τόπο του. Ηταν ένας άνθρωπος που δεν ξεχώρισε μόνο για τα επιστημονικά και πολιτικά του επιτεύγματα, αλλά πρωτίστως για το ήθος του. Αυτή την πορεία καταγράφει ο γιος του στο βιβλίο «Σταμάτης Κ. Μανούσης. Ενα αφήγημα ζωής» (εκδ. Μένανδρος), το οποίο αποτελεί κειμήλιο/ντοκουμέντο ιστορίας κυρίως για τους Κώους, Δωδεκανήσιους και για ερευνητές.
Το περιεχόμενο του βιβλίου προέκυψε ως σύνθεση πολλών παραγόντων. «Σίγουρα η αγάπη και η εκτίμηση που έτρεφα για τον πατέρα μου διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην απόφασή μου να γράψω το εν λόγω αφήγημα», λέει ο Νίκος Στ. Μανούσης στην «Κ». Καταλυτικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια έπαιξε φυσικά το πλούσιο αρχείο που διατηρούσε ο οφθαλμίατρος, βουλευτής Δωδεκανήσου και υπουργός Υγιεινής στην κυβέρνηση Στέφανου Στεφανόπουλου, Σταμάτης Κ. Μανούσης. Το αρχείο αυτό περιλαμβάνει ιστορικές, λαογραφικές, πολιτιστικές και πολιτικές πληροφορίες, ακόμη και πριν από τον μεγάλο σεισμό στην Κω το 1933.
Η ανάδειξη του αδημοσίευτου αυτού υλικού, η σκιαγράφηση της σπουδαίας προσωπικότητάς του, η υπέρμετρη αγάπη του προς την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Κω, και η πολύπλευρη προσφορά του ώθησαν τον γιο του στη συγγραφή του πονήματος ως παρακαταθήκης για τις επόμενες γενιές.
Δύο υπήρξαν οι βασικές προκλήσεις που αντιμετώπισε κατά τη συγγραφή του βιβλίου. «Η πρώτη ήταν να ισορροπήσω, όσο βέβαια είναι δυνατόν, μεταξύ της θέσης μου ως συγγραφέα που επιθυμεί να αποκρυσταλλώσει το έργο και την προσφορά του πολιτικού, του οφθαλμιάτρου, του φιλάνθρωπου, του Ιπποκρατιστή και του αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης με τη θέση του γιου που αγαπά ανιδιοτελώς και ειλικρινά τον πατέρα του», εξηγεί ο νευρολόγος – ψυχίατρος. «Η δεύτερη ήταν να καταφέρω να ανταποκριθώ επιτυχώς στην προσπάθειά μου και να συνδράμω τον αναγνώστη στην κατανόηση του έργου, της προσωπικότητας και του χαρακτήρα του Σταμάτη Μανούση, ώστε να γαλουχηθεί από έναν σπάνιο και ευγενή άνθρωπο».
Στην πρώτη γραμμή
Γεννημένος το 1905 στην Κω, ο οφθαλμίατρος ξεχώριζε για την έντονη κοινωνική του δράση. Το 1936 ίδρυσε την Οφθαλμολογική Κλινική «Μανούση» στο Κολωνάκι, η οποία κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου λειτούργησε ως καταφύγιο για συνανθρώπους, ανεξαρτήτως πολιτικής ιδεολογίας, και συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση – γεγονός που αναγνωρίστηκε από το υπουργείο Αμυνας.
Στον πόλεμο του ’40-’41 υπηρέτησε, κυρίως στο νοσοκομείο του Μεσολογγίου, ως έφεδρος ανθυπίατρος στον Ελληνικό Στρατό.
«Ο πατέρας μου προέρχεται από τη γενιά που οι δυσκολίες και οι προκλήσεις χαλύβδωναν τη θέληση και ενίσχυαν την προσπάθεια. Γεννήθηκε στα υπό τουρκική κατοχή Δωδεκάνησα που μετά από λίγα χρόνια τα νησιά προσαρτήθηκαν στην Ιταλία. Οι συνθήκες, όμως, ζωής παρέμειναν εξαιρετικά δύσκολες», σημειώνει ο συγγραφέας. Ο ίδιος αναφέρει δύο περιστατικά: αφενός τη μεροληπτική στάση ενός δασκάλου υπέρ των παιδιών της ανώτερης τάξης, παραγκωνίζοντας τον Μανούση στις γιορτές. Αφετέρου την απαγόρευση άσκησης της ιατρικής στην Κω χωρίς διδακτορικές σπουδές στην Ιταλία – όρος που ο οφθαλμίατρος απέρριψε ως πράξη υποταγής στο κατοχικό καθεστώς. «Για αυτήν του την απόφαση και για τη γενικότερη δράση του οι ιταλικές αρχές κατοχής τον τιμώρησαν με εξορία από την Κω. Ολα αυτά διαδραμάτισαν κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του, με κύρια χαρακτηριστικά την εσωτερική ανάγκη για μάθηση, την εγρήγορση, την πραότητα, την καλοσύνη, την επιμονή και την υπομονή».
«Ο πατέρας μου προέρχεται από τη γενιά που οι δυσκολίες και οι προκλήσεις χαλύβδωναν τη θέληση και ενίσχυαν την προσπάθεια», λέει ο συγγραφέας.
Μεγάλα έργα
Πολλά είναι τα σημεία του νησιού που μαρτυρούν τη ζεστή παρουσία του Σταμάτη Κ. Μανούση: ο οικισμός Σοφοκλή Βενιζέλου, το νοσοκομείο της Κω και η προσπάθεια δημιουργίας νέου, το σπίτι του που λειτούργησε ως προπύργιο εκλογικών αγώνων κ.ά. «Δύο ήταν τα σημεία που έχουν χαραχτεί εξαιρετικά βαθιά στη μνήμη του: το πρώτο είναι η χαρμολύπη του πατέρα όταν αντίκρισε για πρώτη φορά το νέο και ασφαλές πλέον λιμάνι της Κω και το δεύτερο ήταν το βίαιο κλείσιμο της κλινικής στην Αθήνα από το στρατιωτικό καθεστώς και οι άμεσες αρνητικές επιπτώσεις στον ίδιο αλλά και σε όλη την οικογένεια», αφηγείται ο γιος του.
«Δεν επολιτεύθην για να εγγραφώ στον προϋπολογισμό του κράτους. Είχα δουλειά η οποία πολλά μου απέδιδε. Το όνειρό μου ήταν να προσφέρω κάτι στο νησί μου», είχε δηλώσει ο Σταμάτης Μανούσης.
Τον ρωτάω αν θα μπορούσε να συνοψίσει την παρακαταθήκη του πατέρα του σε μια πρόταση. «Ισως θα ήταν καλύτερο να αφήναμε το κλείσιμο αυτής της συνέντευξης στον ίδιο: “Δεν επολιτεύθην για να εγγραφώ στον προϋπολογισμό του κράτους. Είχα δουλειά η οποία πολλά μου απέδιδε. Το όνειρό μου ήταν να προσφέρω κάτι στο νησί μου, στον τόπο αυτό που τόσο αγαπώ”».
εφημερίδα Καθημερινή
