Η Κως, στο σύνολο της, βρίσκεται πολύ χαμηλά στο ποσοστό διείσδυσης των ΑΠΕ στο ενεργειακό της μείγμα.
Ενώ στο σύνολο της Ελλάδας το 2024 οι ΑΠΕ μαζί με τα υδροηλεκτρικά κάλυψαν πάνω από το 50% της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, στην Κω χρησιμοποιούμε ακόμη ιδιαίτερα επιβαρυντικές πηγές όπως το Ντίζελ και το Μαζούτ από το εργοστάσιο της ΔΕΗ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΕΔΔΗΕ για τα ΜΔΝ το ποσοστό των ΑΠΕ στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής στην Κω κυμάνθηκε από 23,81% στο μέγιστο (τον μήνα Απρίλιο) σε 7,56% στο ελάχιστο (τον Αύγουστο) ενώ στο σύνολο του έτους είναι μόλις στο 13,7%.
Την ίδια ώρα η Κως έχει:
- Ένα από τα υψηλότερα ηλιακά δυναμικά για ηλεκτροπαραγωγή στη χώρα
- Έχει σημαντικά περιθώρια απορρόφησης ισχύος από έργα ΑΠΕ στο σύστημα της, όπως αυτά ορίστηκαν από την ΡΑΑΕΥ (Ε-74/2023) [ΦΕΚ Β’ 4668/21.7.2023]
Όποτε υπάρχει και η ανάγκη αλλά και τα κίνητρα για να προσελκύσει το νησί σύντομα ενδιαφέρον για επενδύσεις σε έργα ΑΠΕ.
Αυτό ενισχύεται και από το πρόγραμμα του Ταμείου Απανθρακοποίησης για να ενίσχυση έργων υβριδικών σταθμών ΑΠΕ στα Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά, με την ΚΩ να δικαιούται σημαντικό μέρος των χρημάτων.
Το πρόβλημα είναι ότι οι χρηματοδοτήσεις αφορούν κυρίως τους μεγάλους εθνικούς και διεθνείς «παίχτες» στην αγορά των ΑΠΕ αφού στοχεύουν σε ιδιωτικές επενδύσεις δισεκατομμυρίων ευρώ και δείχνουν προτίμηση σε έργα υψηλής ωριμότητας και γρήγορης ολοκλήρωσης.
Οι κίνδυνοι από όλα τα παραπάνω, είναι:
- Να γίνουν λάθος χωροθετήσεις των έργων, με αποκλειστικά κερδοσκοπικά κριτήρια, εις βάρος του πολιτιστικού και φυσικού περιβάλλοντος.
- Να καταλάβουν παραγωγικές εκτάσεις γης, κόντρα στις τοπικές ανάγκες και την κοινωνική αποδοχή, με αποτέλεσμα την διάσπαση της κοινωνικής συνοχής.
- Να επαναληφθεί το φαινόμενο της ανεξέλικτης δόμησης υποδομών στις ΑΠΕ όπως έγινε στις μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες και να μην μπορούμε να αντιμετωπίσουμε μετά τον αρνητικό αντίκτυπο τους.
ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΕΙΔΙΚΕΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΣΤΟ ΤΠΣ
Σύμφωνα με την Αναθεωρημένη Οδηγία για τις ΑΠΕ(2023/2413), η κατανάλωση της ενέργειας στην Ε.Ε. θα πρέπει να αποτελείται από ΑΠΕ σε ποσοστό τουλάχιστον 42,5% μέχρι το 2030.
Για να πετύχουν αυτό το στόχο τα κράτη μέλη πρέπει, μεταξύ άλλων υποχρεώσεων, να προχωρήσουν στην διεξοδική χαρτογράφηση και τον χωροταξικό σχεδιασμό για έργα ΑΠΕ, όπως ορίζουν τα άρθρα 15β και 15γ της οδηγίας 2023/2413.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω άρθρα, τις κατευθυντήριες γραμμές για τον καθορισμό περιοχών επιτάχυνσης των ΑΠΕ αλλά και τις επίσημες προτάσεις που κατέθεσαν φορείς όπως η WWF, η Greenpeace, το Green Tank και η Electra Energy, καταθέτουμε την παρακάτω πρόταση για τον χωροταξικό σχεδιασμό για έργα ΑΠΕ στην Κω, χωρίζοντας ενδεικτικά το νησί σε περιοχές τριών διαβαθμίσεων:
- Περιοχές Πρώτης Επιλογής
- Αποφευκτέες περιοχές
- Περιοχές εκ των προτέρων αποκλεισμού
1. Περιοχές Πρώτης Επιλογής
Εδώ θα συμπεριλαμβάνονται οι προτιμητέες περιοχές για έργα ΑΠΕ.
Η σχετική οδηγία και οι κατευθυντήριες γραμμές δίνουν μεγάλη έμφαση εφαρμογές διπλής χρήσης, όπου το έργο ΑΠΕ συνυπάρχει με τεχνητές εγκαταστάσεις και υποδομές άλλων χρήσεων. Με αυτό τον τρόπο μειώνεται η ανάγκη για νέο χώρο, αμβλύνονται οι περιορισμοί που σχετίζονται με το δίκτυο και ενισχύεται η αύξηση της αποδοχής των έργων ανανεώσιμης ενέργειας από το κοινό.
Παραδείγματα τέτοιων χρήσεων είναι: «τεχνητές και κατασκευασμένες επιφάνειες, όπως στέγες και προσόψεις κτιρίων, υποδομές μεταφορών και το άμεσο περιβάλλον τους, χώροι στάθμευσης, αγροκτήματα, χώροι αποβλήτων, βιομηχανικοί χώροι, τεχνητά εσωτερικά υδατικά συστήματα, λίμνες ή ταμιευτήρες και, κατά περίπτωση, χώροι επεξεργασίας αστικών λυμάτων[1]»
Άλλες χρήσεις που μπορούν να ενταχθούν στις περιοχές πρώτης επιλογής είναι, η μη παραγωγική γη και τα υποβαθμισμένα εδάφη που δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για γεωργικούς ή κτηνοτροφικούς σκοπούς.
2. Αποφευκτέες περιοχές
Εδώ συμπεριλαμβάνονται οι περιοχές στις οποίες θα μπορούν να αναπτυχθούν νέες μονάδες ΑΠΕ μόνο εφόσον τεκμηριωθεί η εξάντληση των προτιμητέων περιοχών.
Σε αυτή και την προηγούμενη διαβάθμιση θα πρέπει να εξασφαλίζεται ότι τα έργα δεν θα έχουν σημαντικό αρνητικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία[2].
3. Περιοχές εκ των προτέρων αποκλεισμού
Εδώ εντάσσονται περιοχές όπως η αγροτική γη υψηλής παραγωγικότητας*, οι περιοχές Natura 2000, Υγρότοποι , Οικότοποι προτεραιότητας, Οριοθετημένες αρχαιολογικές ζώνες προστασίας Α και Β, Κηρυγμένα διατηρητέα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και άλλα μνημεία μείζονος σημασίας κ.α.
*Ενώ η γη υψηλής παραγωγικότητας πρέπει να προστατευτεί από ανεξάρτητες κατασκευές/υποδομές ΑΠΕ, η εγκατάσταση έργων ΑΠΕ σε αγροτικές εγκαταστάσεις (πχ αγροβολταϊκά, πάνελ σε θερμοκήπια κοκ) θα πρέπει να επιτρέπεται στο πλαίσιο των εφαρμογών διπλής χρήσης που περιγράψαμε στις περιοχές πρώτης επιλογής.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
Εκτός από την Αναθεωρημένη Οδηγία για τις ΑΠΕ(2023/2413) και τις κατευθυντήριες γραμμές για τον καθορισμό περιοχών επιτάχυνσης των ΑΠΕ, για τον πιο ακριβή και αναλυτικό καθορισμό των παραπάνω περιοχών μπορούν να ληφθούν υπόψη και εργαλεία όπως η πρόταση νόμου του WWF, οι γενικότερη ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία για τις χρήσεις γης και την προστασία του περιβάλλοντος, ενώ, πολύ σημαντική είναι και η διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους φορείς του νησιού για την σωστή διαβάθμιση των χρήσεων γης.
Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στα έργα ΑΠΕ διπλής χρήσης που μπορούν να γίνουν σε ήδη εγκατεστημένες μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες, οι οποίες επιβαρύνουν σημαντικά το περιβάλλον της Κω και πρέπει να μειώσουν το αποτύπωμά τους.
Σε αυτές τις υποδομές, μαζί με άλλες όπως τα δημοτικά/δημόσια κτίρια, μεγάλες υποδομές όπως τα λιμάνια, το αεροδρόμιο, οι μαρίνες , το εργοστάσιο της ΔΕΗ κ.α. θα πρέπει να εξεταστεί ή ανάπτυξη των Περιοχών Επιτάχυνσης των ΑΕΠ (RAADS) όπως αυτές ορίζονται στο Άρθρο 15γ της Αναθεωρημένης Οδηγίας για τις ΑΠΕ(2023/2413).
Ταυτόχρονα πρέπει να δοθεί μεγάλη σημασία στην προστασία της παραγωγικής αγροτικής και κτηνοτροφικής γης η οποία σήμερα αντιμετωπίζει ήδη μεγάλη πίεση από την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη των μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων.
Τέλος, το Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο της Κω, όσον αφορά το χωροταξικό για τις ΑΠΕ, πρέπει να προβλέπει ελάχιστα ποσοστά δυναμικού ενέργειας από πολίτες, μικρομεσαίες επιχειρήσεις, Δήμους και Ενεργειακές κοινότητες , ειδικά όσον αφορά τα έργα στις Αποφευκτέες περιοχές, ακολουθώντας την οδηγία 2024/1343 της Ε.Ε η οποία ζητάει από τα κράτη μέλη να διευκολύνουν την συμμετοχής των πολιτών και των κοινοτήτων στην παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ (άρθρα 8-12).
ΚΩΣ, 05/02/2025
Χρήστος Μπάρδας
Οικονομολόγος – MSc Κοινωνική & Αλληλέγγυα Οικονομία
Εκ μέρους του Κινήματος Πολιτών «Βιώσιμη Κως».
6946183586 – xrhbard@gmail.com
https://sustainablekos.gr/
sustainablekos@gmail.com
[1] Άρθρο 15γ, παρ. 1,α),iΑναθεωρημένη Οδηγία για τις ΑΠΕ(2023/2413)
[2] Άρθρα 5 και 6 από τις κατευθυντήριες γραμμές για τον καθορισμό περιοχών επιτάχυνσης των ΑΠΕ
