Με το διαπεραστικό λάλημα του κόκορα, έπρεπε να έχουμε σηκωθεί από την θαλπωρή του πρωινού ύπνου. Τρέχαμε να προλάβουμε το πρώτο κουδούνι στο Σχολειό μας, πριν ο αυστηρός δάσκαλος μας ξεριζώσει το αυτί, για να μην επαναλάβουμε την αδικαιολόγητη καθυστέρησή μας.
Το 1960, πρωτάκια φορώντας τη σχολική μπλε ποδιά, στο τότε νεόκτιστο εξατάξιο Δημοτικό Σχολείο του Ασφενδιού, κρατήσαμε στα χέρια μας το πρώτο μας Αναγνωστικό. Περιεργαζόμασταν, πρώτα τις εικόνες, έπειτα τα τεράστια σύμβολα της Αλφαβήτου και όσα είχε γραμμένα στις χοντρές σελίδες του.
Το Αναγνωστικό αυτό, το κράτησαν για 23 χρόνια όλα τα πρωτάκια και κυκλοφόρησε από τον Οργανισμό Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, με 16 εκδόσεις, από το 1955 έως και το 1978.
Δεν θα σταθώ στις έριδες και τις διαφωνίες, των τότε Υπουργών Παιδείας και Θρησκευμάτων, ούτε στην ταραγμένη πολιτική κατάσταση, της μεταπολεμικής εποχής της χώρας μας.
Τότε που η πατρίδα μας προσπαθούσε να συνέλθει, από την ολοσχερή καταστροφή του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, την πείνα της σκληροτράχηλης Γερμανικής κατοχής, τον ανελέητο εμφύλιο, που ακλούθησε και την διάλυση του Κράτους. Τότε που οι εκπαιδευτικοί, δυστυχώς για την εποχή εκείνη, χωρίζονταν σε εθνικόφρονες και μη.
Γεμάτη νοσταλγία, θα ανατρέξω σε μνήμες αγαπημένες και σε πρόσωπα αξέχαστα, των παλαιότερων εκπαιδευτικών, που ανάλωσαν τις δυνάμεις τους για να διδάξουν τα παιδιά, γραφή και ανάγνωση, αλλά και σωστή κοινωνική συμπεριφορά. Αυτό το φανέρωναν όχι μόνο στα Σχολικά διαλλείματα, αλλά και στις ευχάριστες εκδρομές, καθώς και στις διάφορες Θρησκευτικές και Εθνικές γιορτές.
Θα ξαναζωντανέψω στιγμές, με την πρώτη μου δασκάλα, την κ. Αθανασία Μαγκαφά, να γράφει στον τεράστιο μαυροπίνακα με την κιμωλία και τις συμμαθήτριες και τους συμμαθητές μου, να κάθονται τρεις- τρεις, στα μεγάλα μαύρα ξύλινα θρανία και να την παρακολουθούμε με περίσσια προσοχή. Δίπλα μου η Μαρίτσα η Αλαχιώτη, και η Κατερίνη η Ζουμπουλίκου, κόρη του μακαριστού παπά Κώστα. Απέναντι μου ο Κωνσταντίνος ( Ντίνος) Νικηταράς, σημερινός επιτυχημένος αρχιτέκτονας και γιος του αείμνηστου κοινοτάρχη Αντώνη Νικηταρά, αδελφός του σημερινού Δημάρχου της Κω, κ. Θεοδόση Νικηταρά. Πιο πέρα ο Κώστας ο Γαμβρέλλης, επιτυχημένος δικηγόρος μέχρι σήμερα και τόσοι άλλοι.
Ανάμεσα σε τόσα ξεχωριστά παιδιά, μαθαίναμε, παίζαμε, συμφωνούσαμε και διαφωνούσαμε, για χίλια δυο σημαντικά ή ασήμαντα πράγματα.
Εκεί στο νεόκτιστο εξαθέσιο Δημοτικό Σχολείο του Ασφενδιού, δίπλα στην Βυζαντινή Ιστορική Εκκλησία, της Παναγιάς της Ευαγγελίστριας. Το θυμάμαι να το χτίζουν τότε, με δύσκολα μέσα οικοδομής. Να κουβαλάνε τα οικοδομικά υλικά, τα μεγάλα φορτηγά του Παπαγγελή και του Χατζηνικολάου του Λευτέρη, που διέθετε και ταξί, στο ορεινό χωριό.
Να το παρακολουθούμε πέτρα- πέτρα, να κτίζεται και να τελειώνει, με έναν διακοσμητικό ψηφιδωτό κόκορα, στον εξωτερικό τοίχο.
Μέχρι να γίνουν τα εγκαίνια και ο Αγιασμός, από τον μακαριστό ιερέα, παπά Γιάννη Χατζηαγγελή, παρουσία των μαθητών και μαθητριών.
Τότε μεταφέρθηκαν από τα κελιά που εκτελούσαν χρέη Σχολείου, δίπλα στον του Ιερό Ναό Ασωμάτων Ασφενδού, οι μαθητές και οι μαθήτριες στο ολοκαίνουργιο κτήριο, του νέου Σχολικού συγκροτήματος..
Η πρώτη μου αξιαγάπητη δασκάλα, η κ. Αθανασία Μαγγαφά, προσπαθούσε κρατώντας το παιδικό μας χέρι, να μας μάθει σωστά να γράφουμε την Αλφαβήτα, μιας από της Αρχαιότερες γλώσσες του κόσμου. Από το Άλφα ως το Ωμέγα, γεμάτοι πάθος για να διδάξουν και να μεταδώσουν τις γνώσεις τους, οι τότε εκπαιδευτικοί αφιέρωναν ακόμα και το διάλειμμα τους, στην σωστή εκμάθηση και διδαχή των παιδιών. Σημαντικό μάθημα η Καλλιγραφία για κακογράφους που έκαναν ορνιθοσκαλίσματα, στα μπλε τετράδια. Εκείνα τα χρόνια, πήραμε γερές βάσεις και μάθαμε σωστά Ελληνικά και όχι τα σημερινά, τα ανακατεμένα παρδαλά, με ξένες Αγγλοσαξονικές γλώσσες. Αυτές είναι που δανείστηκαν τις περισσότερες λέξεις τους, από την πλούσια, κλασσική Ελληνική γλώσσα.
Η αξέχαστη Χρυσή Φωτίου Γρύλλη, η πρεσβυτέρα, του μακαριστού παπά Δημήτρη, μάζευε στο προαύλιο του Σχολείου ή στην αυλή της Εκκλησίας των Ασωμάτων, τα ‘αδύνατα’ παιδιά και τα δίδασκε ό,τι αυτά δεν προλάβαιναν να καταλάβουν στη Σχολική ώρα.
Τα περισσότερα Σχολεία της πληγωμένης Ελλάδας, ήταν μονοθέσια ή διθέσια. Ιδιαίτερα αυτά της υπαίθρου και των απομακρυσμένων χωριών, με λίγους αλλά πάρα πολύ έξυπνους μαθητές.
Μαθητές της μεταπολεμικής φτώχειας, που δεν τους έφερνε κάποιο αυτοκίνητο έξω από την πόρτα του Σχολείου, αλλά περπατούσαν ολόκληρα χιλιόμετρα, μερικοί ξυπόλυτοι, με συντροφιά τον καυτό ήλιο ή την παγωνιά του Χειμώνα, για να φθάσουν στο Σχολειό τους. Σήκωναν τα παιδιά την πάνινη τσάντα, που τους έραψε η μαμά, με τα λιγοστά βιβλία τους και το κρεμασμένο τσίγκινο κατσαρολάκι, για το συσσίτιο, και προχωρούσαν γεμάτα θέληση για μάθηση. Για αυτό κατάφεραν ανάμεσα στην φτώχεια και την μεταναστευτική λαίλαπα, να γίνουν αξιέπαινοι, επιφανείς γιατροί, δικηγόροι, επιτυχημένοι αρχιτέκτονες, διακεκριμένοι εκπαιδευτικοί, μέχρι και φημισμένοι πρυτάνεις Πανεπιστημίων.
Επίσης, μερικοί έγιναν πολύ καλοί αγρότες και κτηνοτρόφοι και ακόμα καλλίτεροι, επιχειρηματίες και οικογενειάρχες.
Ξεφυλλίζοντας το πρώτο μου Αναγνωστικό που το φύλαξα με πολύ σεβασμό και με τον ανάλογο φόρτο συναισθημάτων, βλέπω ότι πάνω στον άξονα Πατρίδα -Θρησκεία- Οικογένεια, βασιζόταν όλη η ύλη, η διδαχή και η πρώτη εκπαίδευση στα παιδιά. Πολλοί ίσως να διαφωνούν με αυτό το τρίπτυχο Πατρίδα- Θρησκεία- Οικογένεια, όμως τα σημερινά βίαια δραματικά γεγονότα τους διαψεύδουν. Η συνταγή της σύγχρονης ανεξέλεγκτης ελευθερίας και ασυδοσίας, ιδίως στους νέους, δεν πέτυχε.
Τα παιδιά του μεταπολεμικού Αναγνωστικού, δεν γνωρίζαμε την βία και τις επιθέσεις με τα όπλα στα Σχολεία, τα θανατηφόρα ναρκωτικά, το κάπνισμα και το αλκοόλ. Φυσικά η επιθετικότητα, το γνωστό διεθνώς ‘μπούλινγκ,’ δεν υπήρχε, αλλά κυριαρχούσε ο σεβασμός και η αδελφική παιδική αγάπη, ανάμεσα στα παιδιά.
Συναντούσαμε, στο δρόμο τους δασκάλους και τους καθηγητές και τους χαιρετούσαμε, με δέος και με σεβασμό. Ίσως να ήμασταν παλιομοδίτες, αναχρονιστικοί, παρόλα αυτά, καταφέραμε να σπουδάσουμε και στη συνέχεια να δημιουργήσουμε υποδειγματικές οικογένειες. Διδαχτήκαμε να σεβόμαστε τους νόμους και τα όσια και τα Ιερά της χώρας μας, με διάθεση για μάθηση και αρκετή παιδεία, για μια πολιτισμένη κοινωνική συμπεριφορά. Τα μεταπολεμικά Σχολεία, με πολλές δυσκολίες προσέφεραν επαρκή μόρφωση και σωστή καλλιέργεια στα παιδιά, με πρωταγωνιστές τους δασκάλους και καθηγητές, που με ζήλο αφιερώνονταν στο εκπαιδευτικό λειτούργημά τους. Μετά την Ενσωμάτωση των Δωδεκανήσσων, (19461947) με την Μητέρα Ελλάδα, πολλές μεταπολεμικές δασκάλες, είχαν βγει από την θρυλική, Παιδαγωγική Ακαδημία της Ρόδου. Υπήρχε ένα πρόγραμμα ταχύρυθμης εκπαίδευσης, διότι τότε οι δάσκαλοι μετά την αποχώρηση των Ιταλών, ήταν δυσεύρετοι.
Όσο για τα σημερινά παιδιά, έχασαν την αθωότητα τους, αφού καθημερινά βομβαρδίζονται από ειδήσεις βίας και μίσους, προς τον συνάνθρωπο τους. Δεν παίζουν πια στις γειτονιές, ούτε κρυφτό ούτε σχοινάκι, αλλά άγρια ηλεκτρονικά παιχνίδια και ‘κολλάνε’ στο διαδίχτυο, στα κοινωνικά μέσα, μαζικής ενημέρωσης και στην τηλεόραση, χωρίς να χαίρονται τον ήλιο, την ύπαιθρο και την φυσική ομορφιά του τόπου τους.
Ας μην απορούμε για την σημερινή συμπεριφορά των νέων, που με αμβλυμμένες της αξίες, για σεβασμό στους νόμους και στην κοινωνία, εύκολα θα μαχαιρώνουν, θα ληστεύουν, θα βιάζουν, θα πυροβολούν και ακόμα πιο εύκολα θα γεμίζουν τις φυλακές. Σε ένα κόσμο όπου τα ισοπεδώσαμε όλα, τώρα πια θα εισπράττουμε και τις δυσάρεστες συνέπειες.
Οι δικοί μας φιλόσοφοι έλεγαν. ‘Αν ο εαυτός σου δεν μπορεί να σε προστατέψει, μην περιμένεις να σε προστατέψουν οι άλλοι, ούτε και εσύ αυτούς. Και συμπλήρωναν…… ‘Οι άνθρωποι συνηθίζουν να κλωτσούν όποιον πέσει και δεν τον σηκώνουν ξανά’……
Τα πρώτα Αλφαβητάρια ήταν οι πυξίδα των παιδιών, που στο δικό τους λευκό χαρτί των γνώσεων, κατέγραφαν ό,τι ποιο πολύτιμο μπορούσε να τους δώσει η τότε εκπαιδευτική κοινότητα και η χώρα τους.
Έτσι μπορούσαν να πορευτούν, με αξιοπρέπεια στην εργασία και με πολλές και χρήσιμες γνώσεις, στον δύσκολο δρόμο της ζωής.
Τώρα ποιος θα δώσει ξανά προτεραιότητα στο ευαίσθητο κεφάλαιο της ‘Παιδείας’; Ποιος αναγνωρίζει την προσφορά και την αξία των εκπαιδευτικών, δασκάλων και καθηγητών; Ποιος τους τιμά και του σέβεται αναλόγως; δυστυχώς πολύ λίγοι. Ίσως, όσοι έμειναν νοσταλγικά δεμένοι με το Σχολειό και το πρώτο τους Αναγνωστικό.
Ας θυμηθούμε μερικούς δάσκαλους και καθηγητές, που συνέβαλλαν στην πνευματική καλλιέργεια και διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα των μαθητών.
Στα Δημοτικά Σχολεία υπηρετήσαν πολλοί και άξιοι διδάσκαλοι, που τους αναφέρουμε με ευγνωμοσύνη. Αρκετοί από αυτούς απολαμβάνουν χαλαρά την ζωή μετά την σύνταξη τους και καμαρώνουν τους πνευματικούς καρπούς των κόπων τους.
Η κ.Αθανασία Παπανικολάου-Μαγκαφά η πρώτη μου δασκάλα στην Α τάξη
Η Κορφιά Μαρία, η δασκάλα μου στην Β τάξη
Ο Κωνσταντίνος Μανώλακας, ο δάσκαλος μου στην Γ τάξη
Ο Μιχάλης Οικονόμου, ο δάσκαλος μου στην Δ τάξη
Ο κ. Δημήτρης (Τάκης) Χατζηάμαλλος, ο δάσκαλος μου στην Ε τάξη
Ο Σχουλής Ιωάννης ο δάσκαλος μου στην ΣΤ τάξη
Επίσης στα Δημοτικά Σχολεία, υπηρετήσαν με ζήλο οι κάτωθι διδάσκαλοι.
Καρούτσος Δημήτριος, Αργυριάδης Ανάργυρος. Το ζεύγος Διπλού, η Μαρία Χατζηνικολάου, το ζεύγος κ. Στάθη και κ. Αργυρώς Κατσίλη, η Αλεξιάδου Ιωάννα, ο Κατσαμάκης Κωνσταντίνος, ο Ορφανουδάκης, η Χατζηαμάλλου- Πατμίου Ιωάννα, η Φορώζη Μαρία, ο Ματσάγγος, οι αδελφές Χατζηβελούδου, η Βικτώρια Θεοδωρίδου, η Γεωργία (Γιούλη) Βαγιανού, η Κουτσού, η Χατζηνικολάου, η κ. Πατμίου Ελένη, η κ. Μένη Κριτσωτάκη, ο Κλίμης, ο Γκίκας, οι αδελφοί Αλαχιώτη, ο Μιχελής Εμμανουήλ και η Χρυσή Φωτίου -Γρύλλη η πρεσβυτέρα.
Στην συνέχεια με ακούραστη διάθεση, οι καθηγήτριες και οι καθηγητές του Ιπποκρατείου Γυμνασίου και του Λυκείου, μας μεταλαμπάδευσαν τις πολύτιμες γνώσεις τους, δίνοντας μας αρκετά εφόδια για τις περαιτέρω σπουδές μας. Ας θυμηθούμε με ευγνωμοσύνη, μερικές -ούς από αυτούς.
Η Ελένη (Λέλα) Καραμίτσου -Θυμανάκη, η κ. Φουρτούνη -Τυρινοπούλου Ευφροσύνη, η κ. Διακογιάννη Ευαγγέλια, η κ. Καίσερλη Αναστασία (Τασία), η Ζερβάνου- Παπαχρήστου Αφροδίτη (Αφρούλα), η κ. Ολυμπίτου Θέμις, η Γερασκλή Αικατερίνη, η κ. Σόκιαλη Αικατερίνη, ο Μεσημέρης Νικόλαος, ο Παπανικολάου Νικόλαος, ο κ. Μεημάρης Γεράσιμος, ο Ξανθός, ο Θαλασσινός Κωνσταντίνος, ο Χρονέας, ο Χαλκίτης και άλλοι.
Όμως υπήρχε και η άλλη όψη του νομίσματος. Οι παλιοί εκπαιδευτικοί ευτυχώς ολίγοι, εφάρμοζαν σκληρές και αναχρονιστικές μεθόδους, στα παιδιά. Είχαν για σύνθημα τους το μεσαιωνικό και βλακώδες ρητό, ‘το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο’ και με βίτσες από κλαδιά, με βέργες ξύλινες, ακόμη και με καλάμια, έδερναν αλύπητα ή τιμωρούσαν με πολύωρη ορθοστασία και αποβολές από την τάξη, τα παιδιά. Αποτελούν απεχθές παράδειγμα προς αποφυγήν, αφού με χίλιες δυο εφευρετικές μορφές, μεσαιωνικής τιμωρίας, βασάνιζαν τα απείθαρχα παιδιά ή τους κακούς μαθητές. Για να συμμορφωθούν, τα χαστούκιζαν, τα ταπείνωναν και πολλές φορές τα ξεχώριζαν από τα παιδιά των πλουσίων ή επιφανών πολιτών, από τα υπόλοιπα. Όλες και όλοι δυστυχώς τα θυμόμαστε και τα ζήσαμε, σημαδεύοντας τα πιο ευαίσθητα παιδικά μας χρόνια, για πάντα. Ευτυχώς που δεν ακλουθήσαμε το παράδειγμα της βίαιης συμπεριφοράς τους, αν και άφησαν μια σκοτεινή υστεροφημία. Διότι στις λαμπερές παρουσίες των εκπαιδευτικών, υπάρχουν δυστυχώς και οι σκοτεινές εξαιρέσεις. Η μέθοδος της αυστηρής τιμωρίας, προς γνώσιν και συμμόρφωση, στερούταν τελείως από επαρκή κατανόηση και ψυχολογικές γνώσεις, για την προσωπικότητα των παιδιών.
Στα Γυμνάσια και στα Λύκεια, απέβαλαν τους ανυπάκουους μαθητές από την τάξη, για άσχημη συμπεριφορά ή άφηναν στάσιμους και μετεξεταστέους μαθήτριες -ες στερώντας τους ένα πολύτιμο χρόνο σχολικής ζωής, για ασήμαντα λάθη. Αποτέλεσμα τα παιδιά που ευνοούσαν περισσότερο οι καθηγητές τους, να μείνουν στάσιμα στην ζωή τους και αρκετά πίσω, στον επαγγελματικό και πνευματικό τομέα. Αντιθέτως, τα παιδιά που τα αδίκησαν οι καθηγητές τους, αφήνοντας τα μετεξεταστέα ή στάσιμα στην ιδία τάξη, να σπουδάσουν να τους ξεπεράσουν και να γίνουν ικανές παρουσίες ξεχωριστές, στο πνευματικό γίγνεσθαι του τόπου τους. Ωστόσο σήμερα οι εκπαιδευτικοί, έχουν περισσότερη κατανόηση και αρκετά επαρκείς γνώσεις για τη ψυχολογία των παιδιών. Είναι ανεκτικοί ως προς τα λάθη τους και επιεικείς ως προς την βαθμολόγια τους, χωρίς ποτέ να χρησιμοποιούν τη βία, ως μέθοδο τιμωρίας, υπακοής και συμμόρφωσης, των μαθητών τους.
Τα μαθητικά χρόνια είναι τα μόνα που η μνήμη τα κρατάει αλώβητα, ο χρόνος απείραχτα και η νοσταλγία ζωντανά.
Κλείνοντας θα θυμηθούμε την ρύση του μεγάλου Αλεξάνδρου, προς τον επιφανή δάσκαλο του, τον Πλατωνικό Ακαδημαϊκό, φιλόσοφο Αριστοτέλη. (384-322 Π.Χ.)‘Στους γονείς μου οφείλω το ζειν, αλλά στους δασκάλους μου το ευ ζειν’ δηλ ‘Στους γονείς μου οφείλω την ζωή, αλλά στους δασκάλους μου την καλή ζωή’.
(Ζητάμε συγγνώμη αν κάποιους ακούσια παραλείψαμε και παρακαλούμε να μας τους θυμίσετε.) Καλή Σχολική χρονιά
Ξανθίππη Αγρέλλη
