Μπροστά στο τέλος κάθε χρονιάς, εκτός από την εκάστοτε διεθνη ή εγχώρια επικαιρότητα και ...τον προϋπολογισμό, επικρατούν δυο θεματικές συζητήσεων:Τογρήγορο πέρασμα του χρόνου και το... συνταξιοδοτικό !Δεν πρόκειται να ακολουθήσει φιλοσοφική εκτίμηση για τον χρόνο που περνά ούτε για τις ψυχολογικές επιπτώσεις της συνταξιοδότησης. Απλώς θα προεκτείνουμε την συζήτηση.
Το πέρασμα του χρόνου, τέτοιες ημέρες, είναι το συνηθέστερο θέμα , ακόμη και στις μετεφηβικές ηλικίες έστω κι ως φευγαλέος υπαινιγμός. Απορούμε πότε κιόλας πέρασε ο χρονος! «Σαν χτες μου φαίνεται η... πρωτοχρονιά !», λέμε στις μεταξύ μας συζητήσεις με κάποια αδιόρατη ανησυχία. Έρχονται στο κινητό φωτογραφίες παλαιότερων ευτυχισμένων στιγμών και θαρρείς ότι είναι μόλις χθες. Στην δουλειά μου έρχονται για τοκετό των παιδιών τους ζευγάρια που πριν κάμποσα χρόνια τους έκανα τα εμβόλια της παιδικής ηλικίας, ως αγροτικός γιατρός- κι αυτό μου φαίνεται πρόσφατο!Βλέπεις τα παιδιά σου και τους φίλους των παιδιών σου να κάνουν τις δικές σους οικογένειες και συ τα θυμάσαι ακόμη στην μαθητική παρέλαση να τα χειροκροτείς συγκινημένη! «Μα ο χρόνος ο αληθινός, είναι ο γιος μας, ο μεγάλος κι ο μικρός» που τραγουδά ο Σαββόπουλος.Πράγματι, μέσα από τα παιδιά μας και των φίλων μας που μεγαλώνουν γίνεται αντιληπτή η αντικειμενική εκτίμηση του χρόνου που περνά.« Οι περασμένες μέρες πίσω μένουν,μια θλιβερή γραμμή κεριών σβυσμένων· τι γρήγορα που τα σβυστά κεριά πληθαίνουν”, εικονοποιείτον χρόνοο καβαφικόςστίχος.Αυξάνονται οι απουσίες , θαμπώνουν οι θύμησες, αθέλητα σε ξεγελά η μνήμη, σκληραίνουν όλα γύρω σου, οι“δρόμοι παλιοί που αγάπησα και μίσησα..” χάνουν το όνομά τους, χαλαρώνουν οι δεσμοί, λύνονται, χάνονται.«Κάτι μεγάλωσε μέσα μας και μίκρυνε ο κόσμος".Και λιγοστεύουμε αδιάκοπα, κάθε βράδυ λιγοστεύουμε. “Τα γηρατειά είναι σφαγή”, αποφαίνεται ο κυνικός Φιλιπ Ροθ.Βλέπεις τις ρυτιδες, το τσαλακωμενο πρόσωπο και σκέφτεσαι ότι είναι καιρός « να πούμε τα λιγοστά μας λόγια γιατί η ψυχή μας αύριο κάνει πανιά», όπως βεβαίωνε ο Σεφέρης.
Δύσκολη η ατραυματική διαχείριση του πεπερασμένου χρόνου υπόλοιπης ζωής , όταν ούτε η βιολογική ούτε η ιδεολογική ερμηνεία διευκολύνουν την αποδοχή του αναπότρεπτου .Να αξιοποιήσουμε επιλεκτικά την λήθη ή να ασκηθούμε στην στέρησή της και με ένα στερητικό α- να την μετατρέψουμε σε α-λήθει-α; Τίποτα από αυτά. Απλώς προχωράμε. Είναι παιδική αρρώστια του γήρατος τα ψευτοδιλήμματα, με επιμόλυνση απο...υπαρξιακές μελαγχολήσεις! “Επειδή η ζωή μας μοιάζει να φυραίνει , δεν θα πει πως η ζωή δεν αξίζει τον κόπο”-Αντίο, Μιχ. Γκανά, αγαπημένε...
Το δεύτερο θέμα συζητήσεων είναι ο υπολογισμός της ημερομηνίας ...συνταξιοδότησης, τουλάχιστον σε κάποιες προχωρημένες ηλικιακές ομάδες.Είναι συνηθισμένες οι ερωτήσεις :«Πότε θα πάρεις σύνταξη; Ως πότε πια θα δουλεύεις; Πότε θα καθίσεις σπίτι σου να ξεκουραστείς; » κλπ .Ακολουθούν οι συστάσεις : «Να έχεις σχεδιάσει ένα πλάνο, βρες ένα χόμπυ , να μην σε πιάσει κατάθλιψη, βρες μια...δουλειά να απασχολείσαι!!» Τα τελευταία χρόνια, αυξάνονται οι άνθρωποι που μιλάνε για την «σύνταξη», όχι τόσο για τα χρήματα-που δεν είναι και πολλά!- αλλά για την ...απόσυρση, την χαλαρότητα και την διάθεση του χρόνου σε άλλες ασχολίες, π.χ. “να αράξω σπίτι”-που λέει και το τραγούδι του Κηλαϊδώνη, “να ξεκουραστώ, να ρίξω πέτρα πίσω στο μίζερο περιβάλλον του γραφείου, να ταξιδέψω στον κόσμο, να αφοσιωθώ στα εγγόνια μου” κλπ κλπ.
'Αλλοι τους κατανοούν και τους συμμερίζονται κι άλλοι-πιο λίγοι, αλήθεια- δεν μπορούν να καταλάβουν για ποιο λόγο η σύνταξη θα τους δώσει μεγαλύτερη χαρά από αυτή που νοιώθουν συνεχίζοντας να κάνουν την εργασία που αγαπούν-εφόσον αντέχουν σωματικά και ψυχικά! Μια μεγάλη μερίδα ατόμων εκπλήσσεται με το γεγονός ότι κάποια άλλα επιθυμούν να παραμείνουν στον εργασιακό τους χώρο-ακόμη κι αν δεν εξαρτώνται βιοπoριστικά. Κι αυτό αφορά όχι μόνο προβεβλημένους ανθρώπους του θεάματος και της σοου μπιζ αλλά και αφανείς δημόσιους υπαλλήλους ή ελεύθερους επαγγελματίες! ΄Αλλοι ονειρεύονται την σύνταξη από τις...πρώτες δεκαετίες εργασίας κι άλλοι επιλέγουν να μείνουν όσο περισσότερο αντέχουν. Άλλοι συνταξιοδοτούνται από το δημόσιο λόγω ηλικίας και συνεχίζουν μετατοπιζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα (πχ γιατροι,μηχανικοι , εκπαιδευτικοι κ.α.) κι άλλοι αναζητούν σε εργατολόγους αιτιολογικά πτόωρης συνταξιοδότησης! Συχνα δε, μετά ένα εύλογο διάστημα, αναζητούν κάποια ευέλικτη εργασία, όχι πάντα πιο ευχάριστη από αυτή που πόθησαν να σταματήσουν (δεν αναφέρομαι στην αναζήτηση κάλυψης εισοδημάτων λόγω πολυποίκιλων υποχρεώσεων- αυτό είναι άλλη επώδυνη πληγή)
Οι κοινωνιολόγοι λένε ότι αυτές οι διαφοροποιήσεις δεν αφορούν μόνο τα χαρακτηριστικά της δουλειάς(πόσο βαρια είναι, τοξικό εργασιακό περιβάλλον κ.α.) αλλά και την ψυχική επένδυση που κάνει στην δουλειά του ο εργαζόμενος .Πιθανόν, λένε, να κρύβει και μια δόση φθόνου γιατί κάποιοι είχαν δουλειά –δουλεία ενώ κάποιοι τυχεροί ευτύχησαν να ζουν το επάγγελμα τους ως κοινωνικό ρόλο, συνεχή πρόκληση αυτοβελτίωσης και διαρκή συμβολή στο ανθρώπινο πράττειν.Όσο για την επιχειρηματολογία για την ανάγκη ανανέωσης του εργασιακού χώρου (:”τόπο στα νειάτα”!) συχνά στην πράξη δεν αποδεικνύεται πειστική.Πιθανόν η απαξίωση του κοινωνικού ρόλου της εργασίας στις νεοτερες ηλικίες να ερμηνεύεται από την αλλαγή συνθηκών εργασίας, της αναντιστοιχίας αμοιβών-εργατοωρών, της εργασιακής ανασφάλειας, εκμετάλλευσης, εργοδοτικής αυθαιρεσίας, έλλειψης συλλογικών συμβάσεων, ασταθείς πολιτικές καταστάσεις κλπ.
Σίγουρα όμως η ηλικιακή ανανέωση στον χωρο εργασιας, δεν συνοδεύεται πάντα από ανανέωση ιδεών, μεγαλύτερη όρεξη δουλειάς, ευέλικτες πρακτικές, μεγαλύτερη,ποιοτικότερη απόδοση. Ο περίφημος καρδιοχειρουργός Γιακούμπ σήμερα πλησιάζει τα 90 κι ασχολείται ακόμη με την παρασκευή καινοτόμων τεχνητών βαλβίδων.Προφανώς δεν είναι πολλοί οι Γιακουμπ αλλά ούτε και λίγοι οι νέοι επιστήμονες/αστέρια! Δυστυχώς, με τον νεποτισμό που μαστίζει την ακαδημαϊκή κοινότητα στη χώρα μας, πράγματι δύσκολα δίνεται χώρος στους νέους επιστήμονες. Αλλά και σε άλλους εργασιακούς χώρους -κυρίως του δημοσίου τομέα- ανεπίτρεπτοι λόγοι συχνά παρεμποδίζουν την ανανέωσή τους, με την ανοχή ή και την σιωπηλή συναίνεση της κρατικής μηχανής (μέσον, ρουσφέτι, ισχυρή προστασία καποιων εργαζομένων κ.α.).
Κι από την άλλη, άνθρωποι κυρίως στον χώρο του θεάματος, παλεύουν με τον χρόνο να συνεχίσουν την παράσταση του (παλιού) εαυτού τους άλλοτε με πλαστικές παραμορφώσειμε κι άλλοτε με την ψευδαίσθηση ότι ο χρόνος δεν θα θαμπώσει το αστέρι τους! Έχει μια θλίψη αυτή η άνιση προσπάθεια....”και με λυπεί το πρώτο φως τους να θυμούμαι...”.Αναμφισβήτητα είναι και θέμα φύλου η μικρόψυχη ηλικιακή κριτική.Υποκλινόμαστε σε κάποιους υπερήλικες άνδρες δημιουργούς (Ιστγουντ, Λόουτς, Σκορτσέζε, Γούντυ Άλεν κ.α.) για το συνεχιζόμενο έργο τους αλλά σχολιάζουμε πικρόχολα τις γυναίκες, που δεν αποσύρονται εγκαίρως (κατ΄αυτούς!). Πόσο φαρμάκι χύθηκε για την Μαρινέλα που κατέρρευσε στην σκηνή και το «θ(ρ)άσσος» της να εμφανίζεται ακόμη, στην ηλικία της, καθώς και για την τυχαία πτώση της απόλυτης σταρ Μαντόνα στην σκηνή, προσφάτως ! “Τί θέλουν ακόμη, δεν χόρτασαν χρήμα ή δόξα” ,ακούγεται συχνά.Απλώς, θέλουν να συνεχίσουν να κάνουν αυτό που αγαπούν! Συχνά ο υπέργηρος ηθοποιός Γιάννης Βογιατζής επαναλαμβάνει πώς το μόνο που εύχεται είναι να πεθάνει στο σανίδι...» (Μόνο για τους κληρικούς υπάρχει κοινή αποδοχή να παραμένουν στις θέσεις τους όσο κι αν γεράσουν!)
Γνωστή η ρήση «το να μεγαλώνεις είναι αναπόφευκτο, το να γεράζεις είναι επιλογή».Ευφυολόγημα για παρηγοριά των (υπερ)μεσηλίκων; Μπορεί! “΄Ομως είναι νωρίς για μια γεροντική σοφία...”, δίκιο έχει ο 96χρονος Τίτος Πατρίκιος, καλή του ώρα! “Δεν πειράζει που ασπρίζουν τα μαλλιά , μακάρι να μην ασπρίζει η καρδιά( ας συγχωρέσει ο άλλος Ποιητής μια αισιόδοξη παράφραση στην Σονάτα του Σεληνόφωτος).
Καλά να είμαστε να μεγαλώνουμε ενεργά κι όμορφα, “τοις ενδον ρήμασι πειθόμενοι”... Όσο για την σύνταξη, “φροντίζει” ο Γεν.Γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε συστήνοντάς μας να την θυσιάσουμε(!!) στον βωμό της πολεμικής προετοιμασίας για άμυνα από τους συνεχώς αυξανόμενους κι ανανεούμενους εχθρούς...
Καλές γιορτές “επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία...”
