Πολλά είναι τα Εξωκλήσια και οι μικρές ή μεγάλες Εκκλησίες, αφιερωμένες στους Αρχαγγέλους Μιχαήλ, Γαβριήλ και Ραφαήλ
. Οι κορυφαίοι φύλακες της Αγίας Τριάδος, έχουν τον πνευματικό ρόλο τους μαζί με αμέτρητους άλλους Αγγέλους, στο Ουράνιο στερέωμα. Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, θεωρείται πρώτος στην τάξη των Αγγέλων και είναι ο Ψυχοπομπός, που παραδίδει τις ψυχές στον Δημιουργό τους. Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, είναι ο αγγελιαφόρος. Τον συναντάμε συχνά στην Βίβλο.
Αυτός έφερε το χαρμόσυνο μήνυμα του Ευαγγελισμού, για την έλευση του Σωτήρα Χριστού στην Μητέρα του την Παναγία.
Ο ίδιος εμφανίστηκε στον Ιωσήφ, για να τον προειδοποιήσει, ώστε να αλλάξει το δρόμο της επιστροφής του για να μην τους βρει ο Ηρώδης και θανατώσει τον μικρό Ιησού. Ο Αρχάγγελος Ραφαήλ, είναι ο σύντροφος και φύλακας όλων των ανθρωπίνων ψυχών.
Τα Εξωκλήσια και οι Εκκλησίες των Αρχαγγέλων, είναι πολλές στο νησί μας.
Το μικρό δισυπόστατο Εκκλησάκι, που έκτισε η ευλαβής οικογένεια Παρισσίδου μέσα στον προαύλιο χώρο του Ξενοδοχείου Νηρηίδες, εκτός από την τιμή στον Τίμιο Σταυρό, τιμάει και τον Αρχάγγελοι Μιχαήλ. Υπάρχει άλλο ένα Εξωκλήσι των Αρχαγγέλων, κοντά στον Άγιο Στυλιανό. Επίσης ένα άλλο Εκκλησάκι που βρίσκεται σε Στρατόπεδο, κοντά στην Αντιμάχεια, είναι αφιερωμένο στην γιορτή των Αρχαγγέλων. Σημαντική είναι και η παρουσία της Ιεράς Μονής του Πανορμίτη, στην γειτονική μας Σύμη. Πολλοί είναι οι προσκυνητές, που πηγαίνουν με τα ημερόπλοια, για το μεγάλο προσκύνημα στην θαυματουργή εικόνα του Αρχάγγελου Πανορμίτη. Φυσικά η Εκκλησιά, στο δικό μας Ασφενδιού των Αρχαγγέλων Ασωμάτων, γιορτάζει κάθε χρόνο με ιδιαίτερη λαμπρότητα αυτή την ημέρα.
Η γιορτή των Ασωμάτων Ασφενδιού, είναι ξεχωριστή ευλογία για το χωριό. Ο άλλοτε χωμάτινος και τώρα ασφαλτοστρωμένος, ελικοειδής ορεινός δρόμος, οδηγεί κάθε χρόνο πλήθος αυτοκίνητα, αλλά και λεωφορεία, στην μεγάλη πλατεία του χωριού Ασφενδιού. Εκεί στην ποδιά του βουνού Δικαίου, τα πέτρινα σκαλοπάτια ανεβάζουν τους πιστούς ως την ιστορική Εκκλησία των Ασωμάτων. Η επιβλητική και Θαυματουργή Εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, ευλογεί, παρηγορεί και ενδυναμώνει, κάθε ανθρώπινη ψυχή που την πλησιάζει.
‘Ο εν κακοίς γηράσας και αμετανόητος’ διαβάζουμε τη σοφή φράση. Δηλ μας λέει. Αυτός που γέρασε μέσα στην κακία και δεν μετάνιωσε ποτέ του’. Κάποια στιγμή, οι ιερείς από τις γύρω ενορίες, ο νεωκόρος, οι επίτροποι και οι προσκυνητές παραμερίζουν. Ήλθε ο Δεσπότης, ακούγεται το χαρούμενο ψιθύρισμα, που το σκεπάζει ο ήχος του καλωσορίσματος της καμπάνας. Ο μέγας Αρχιερατικός κατανυκτικός Εσπερινός, τελείται από τους ιερείς και τον Μητροπολίτη κ. κ. Ναθαναήλ Β’ που ευλογεί το ποίμνιό του. Αμέτρητοι οι άρτοι και τα τάματα, άσβηστα τα καντήλια και μυριάδες τα κεριά, φωτίζουν τον ασφυκτικά γεμάτο ιστορικό Ιερό Ναό. Ημέρα γιορτινή και για την ένδοξη Ελληνική Αεροπορία.
Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, είναι επίσης ο προστάτης του Σωματείου των μηχανικών αυτοκίνητων, του νησιού μας. Μετά και το πέρας της λιτάνευσης της Ιεράς Εικόνος, γύρω από τον Ιερό Ναό, η Εκκλησιαστική επιτροπή, φροντίζει να φιλοξενήσει το Δεσπότη, τους Ιερείς, τους ψαλμωδούς και τους πιστούς, στα παρακείμενα κελιά, που μετατράπηκαν σε φιλόξενες αίθουσες και σε Αρχονταρίκι. Σημαντική είναι η προσφορά τους, αφού ενίοτε φιλοξενούν τους προσκυνητές, που έρχονται από τα γύρω νησιά, στην γιορτή των αρχαγγέλων Ασώματων.
Επίσης μπορούν όσοι επιθυμούν, αφιλοκερδώς να κάνουν χρήση των αιθουσών, μετά τα μνημόσυνα. Σε εκείνα τα κελιά, διδάχτηκαν την πρώτη μεταπολεμική περίοδο, τα παιδιά του Ασφενδιού, τα πρώτα τους γράμματα, ώστε σήμερα το χωριό να καμαρώνει περήφανο, για τους δικούς του επιστήμονες.
Όμως η ανάγκη για νέο Σχολικό κτήριο έγινε επιτακτική, όταν το χωριό πλήθυνε και μεγάλωσε, ώστε τα παιδιά δεν χωρούσαν πια στα κελιά και τότε στις αρχές του 60, μεταφέρθηκαν στο νεόκτιστο Εξατάξιο Δημοτικό Σχολείο, στην ενορία της Παναγίας της Ευαγγελίστριας. Ήταν δύσκολα, τα μεταπολεμικά χρόνια.
Η σκληρή αγροτιά, γονάτιζε τότε και τον πιο ανθεκτικό νέο, η κτηνοτροφία, εξόντωνε και τον πιο αποφασισμένο για να τα βάλει με τα κακοτράχαλα μονοπάτια και τον παγωμένο ανελέητο, ορεινό Χειμώνα. Μια τεράστια πόρτα ευκαιριών άνοιξε. Η Ξενιτιά που χαίρεται, αφού σε λίγα χρόνια πήρε όλο τον ανθό του χωριού στην αγκαλιά της.
‘Η Ξενιτιά τους χαίρεται’ και το χωριό συνεχώς φυλλορροούσε και μαράζωνε, από την ερήμωση. Πέντε έξι κάτοικοι απόμειναν και αυτοί ηλικιωμένοι. Κολλάνε την ματιά τους, στο πέτρινο παραθύρι του χαμηλόκτιστου σπιτιού τους και περιμένουν τον ταχυδρόμο, να φέρει τα μαντάτα, να τους μοιράσει τσέκια με δολάρια, γράμματα με φωτογραφίες και να τους δώσει λίγη χαρά. Οδός Μεροπίδος, αξέχαστη ήταν και η ταβερνιάρισσα, η κυρά Μερόπη.
Με το χαμόγελο πάντα χαραγμένο στο πρόσωπο της, σερβίριζε ζεστό καφεδάκι στον μικρό καφενέ της, στους κουρασμένους λεσπέριδες, μετά το καθημερινό μάζεμα της ελιάς και δροσερή κατακόκκινη κανελλάδα ή ντοματάκι γλυκό, στους περαστικούς θαμώνες.
Λίγο πιο κάτω βρίσκεται ένα άλλο παραδοσιακό καφενείο το ‘Καζίνο,’ ιδιοκτησία της Εκκλησίας των Ασωμάτων και κάθε φορά με άλλο καφετζή να το νοικιάζει. Γύρω στην ξυλόσομπα, οι τότε κουρασμένες, ρυτιδωμένες μορφές γεωργών, ρουφάγανε τον αχνιστό καφέ, μαζί με το σέρτικο τσιγάρο και έπνιγαν στον καπνό την αίθουσα με τα λιγοστά ξύλινα τραπέζια, με τις ψάθινες καρέκλες. Ψηλά στους τοίχους η βοσκοπούλα, ο τσολιάς, ο φαντάρος κάτω από την Ελληνική σημαία, παρακολουθούσαν τους φλύαρους θαμώνες, να παίζουν νευρικά το κομπολόι στα ροζιασμένα τους χέρια, όλοι ζωγραφισμένοι από τον αυτοδίδακτο, ταλαντούχο Παντελή Σαλαχώρη, τον αξέχαστο καφετζή, τον επίτροπο και συνάμα τον λαουτιέρη.
Αυτός μαζί με τον Γιώργη τον Πόγια, και τα ‘Γαβριλάκια’, ήταν η ψυχή για το πανηγύρι, που γίνονταν την παραμονή της γιορτής των Ασωμάτων, μετά τον μεγάλο Εσπερινό.
Ο κόσμος και πάλι άφηνε τις δουλειές του, φορούσε τα καλά του και γέμιζε την αυλή της Εκκλησίας, με τα χαρακτηριστικά ασπρόμαυρα βότσαλα.(Δυστυχώς ο ανελέητος χρόνος τα καταστρέφει και θα χρειαστούν συντήρηση.) Κάτω από το γέρικο πλατάνι, που και αυτό δεν υπάρχει πια, οι μικροπωλητές διαλαλούσαν την πραμάτεια τους, ενώ τα παιδιά τραβούσαν από την άκρη της φούστας την μητέρα τους, για να τους πάρει ό, τι παιχνίδι αυτά λαχταρούσαν. Ο Κωσταντής ο καλόγερος ή κωδωνοκρούστης, γραφική μορφή τότε, ήταν αμετακίνητος στα σκαλιά του παλαιού, πανύψηλου καμπαναριού.
Εκεί στο καμπαναριό, πουλούσε ο Τσικόνιας, τα καραμελώμενα μήλα του και ο Καλύμνιος Νικολαΐδης, τα βιβλιαράκια με τις προσευχές και τους βίους των Αγίων. Παραπέρα άλλο ένα ανδροκρατούμενο καφενεδάκι, του Γιάννη Οικονομίδη, έβραζε αργά τον καφέ στην χόβολη.
Η καμπάνα ξανακτυπά, τραβώντας την μνήμη μας, από τους νοσταλγικούς διαδρόμους του παρελθόντος. Με πολύ ικανοποίηση, είδαμε το εγκαταλειμμένο διώροφο ‘σπίτι του παπά,’ να είναι πλήρως ανακαινισμένο. Αυτό ήταν η παλιά Μητρόπολη, όταν φιλοξένησε για ασφάλεια στον πόλεμο τον πατέρα Αγαθάγγελο, πρώτο Επίσκοπο. Για αυτό λεγόταν και Επισκοπείο. Την μεταπολεμική εποχή το κατοίκησε από το 1947-1967, ο μακαριστός Παπά Δημήτρης Γρύλλης.
Μετά τον διαδέχθηκε ο μακαριστός παπά Κωνσταντίνος Ζουμπουλίκος, που έκανε το παπαδόσπιτο, γραφείο του Ιερού Ναού. Τελευταία την Εκκλησία των Ασωμάτων Αρχαγγέλων, διακονεί με ζήλο για αρκετά χρόνια, ο δραστήριος εφημέριος παπά Σακελλάρης Ζουλουφός. Με την γιορτή των Ασωμάτων μια φορά τον χρόνο, το αγαπημένο χωριό Ασφενδιού ξαναζωντανεύει, με την παρουσία πλήθους πιστών προσκυνητών, που είναι τόσο σημαντική. ‘ Μες του Αιγαίου τα νερά Αγγέλοι φτερουγίζουν’ και οι Αρχάγγελοι πάνω από το πανέμορφο Ασφενδιού κάθε 8 του Νοέμβρη γιορτάζουν και προστατεύουν όλο το νησί.
