Ο μπάρμπα Μήτσος, είχε τελειώσει πια τις δουλείες του στη Χώρα της Κω. Κατέβαινε σπάνια μια φορά στην κάθε εποχή, από το μακρινό χωριό του, την Κέφαλο και φορτώνονταν όλα τα απαραίτητα για τις δουλειές του. Α
φού λοιπόν πέρασε από τον παλιότερο εμπορικό δρόμο στα Χαλουβαζιά, τον σημερινό τουριστικό δρόμο Απελλού, αγόρασε μερικά γεωργικά εργαλεία, λιπάσματα και άλλα χρήσιμα είδη.
Μαζί πήρε ένα σαμάρι για τον Ντορή, από τον σαμαρτζή και από τον τσαγκάρη ένα ζευγάρι ολοκαίνουργια στιβάλια ή μπότες από γνήσιο κατσικίσιο δέρμα, που τις είχε παραγγέλλει .
Τα μάζεψε όλα σε ένα πλεκτό, καλαμένιο χειροποίητο κοφίνι και κατευθύνθηκε προς το Χάνι, όπου είχε αφήσει το Ντορή, τον γαϊδουράκο του. Φόρτωσε τα υπάρχοντα του στο υποζύγιο, πλήρωσε τον ζωοφύλακα και έκρυψε στο ζωνάρι του, δεμένο καλά το πουγκί με τα γρόσια του. Βιαζόταν γιατί αν τον προλάβαινε το σούρουπο, θα διανυχτέρευε στο Χάνι, μαζί με τα υποζύγια που αυτό φιλοξενούσε.
Το Χάνι ήταν ο χώρος, όπου φύλαγαν τα μεταφορικά ζώα του αγωγιάτη και τα υποζύγια των χωρικών, όλου του νησιού.
Δηλαδή ήταν το παρκινγκ των μεταφορικών υποζυγίων, αντί για τα σημερινά τροχοφόρα ταξί. Το Χάνι είναι άλλο ένα απομεινάρι, της Οθωμανικής κυριαρχίας των Δωδεκανήσων. Αποτελεί ένα κλειστό, ημικύκλιο χώρο, κατάλληλα διασκευασμένο με στάβλους και με μερικά δωμάτια. Εκεί άφηναν τα υποζύγια τους οι αγωγιάτες και οι χωρικοί, που κατέβαιναν για τα απαραίτητα ψώνια, από τα χωριά τους, ως τη Χώρα. Πολλές φορές οι γεωργό- κτηνοτρόφοι, περνούσαν την νύχτα τους εκεί στο Χάνι, σε κάποια δωμάτια, αν αργούσαν να επιστρέψουν.
Την επόμενη ημέρα ξεκινούσαν χαράματα, με προορισμό το μακρινό χωριό τους. Το Χάνι αυτός ο ξενώνας των υποζυγίων, έπαθε μεγάλη ζημιά, από τον τρομερό σεισμό του 1933. Παρόλα αυτά, οι Ιταλοί το ανακαίνισαν, κατά την ζοφερή περίοδο των τριάκοντα και πλέον ετών της Ιταλοκρατίας (1912-1946). Έτσι ανακαινισμένο, συνέχιζε να προσφέρει τις πολύτιμες υπηρεσίας του, στον προσωρινό σταβλισμό και στην στάθμευση των υποζυγίων.
Συνήθως οι πλούσιοι, οι τσιφλικάδες, για τις μετακινήσεις και τις μεταφορές των αγαθών τους, διέθεταν άλογα ή ημιόνους, δηλ μουλάρια. Οι φτωχότεροι χωρικοί, είχαν τα ταπεινά γαϊδουράκια.
Το Χάνι διέθετε σταβλίτη, καθαριστή και τροφέα, για την φροντίδα των ζώων. Αργότερα, όταν το αυτοκίνητο κυριάρχησε στον τρόπο ζωής και στις μετακινήσεις των χωρικών, το Χάνι έκλεισε. Ανακαινίστηκε ξανά και καθαρίστηκε πάλι τα μεταπολεμικά χρόνια, ώστε μετά την Ενσωμάτωση, να στεγάσει άστεγες πολυμελείς οικογένειες, για αρκετό καιρό. Τα τελευταία χρόνια, ο Δήμος φρόντισε και το ανακαίνισε εξ ολοκλήρου. Αφού μετέφερε τις άστεγες οικογένειες σε εργατικές κατοικίες, μετέτρεψε το Χάνι σε Πνευματικό Κέντρο και μελλοντικά, σε χώρο Λαογραφικού Μουσείου, καθώς και διαφόρων πολιτιστικών εκδηλώσεων. Να σημειώσουμε δε, ότι το ‘Χάνι,’ θα το συναντήσουμε σε πολλά μέρη της Ελλάδος, που έχει την παρουσία του, από την εποχή της Τουρκοκρατίας, όπως το θρυλικό Χάνι της Γραβιάς, μέχρι και σήμερα.
Πόσες ιστορίες και πόσα σημαντικά γεγονότα να ακούστηκαν, αφού ακόμα και ‘οι τοίχοι έχουν αυτιά,’ στο παλιό, ιστορικό Χάνι της νήσου Κω. Αποτελεί σημαντικό τοπόσημο, η παρουσία του στη ζωή μας. Θα είναι ακόμη μεγαλύτερη η προσφορά του στον πολιτισμό, με την κατάλληλη αξιοποίηση του και ως Λαογραφικό Μουσείο και ως Πολιτιστικό, Πνευματικό Κέντρο, διαφόρων εκδηλώσεων που είναι σήμερα.
Ξανθίππη Αγρέλλη
