Ένα φαινόμενο που συναντάμε όλο και περισσότερο τους τελευταίους μήνες, είναι οι δηλώσεις από εκπροσώπους τοπικών φορέων ή πολιτικούς αντιπροσώπους της Κω σε περιφερειακό επίπεδο, μέσω των οποίων ουσιαστικά αρνούνται την ύπαρξη του “υπερτουρισμού” στα νησιά μας ή επικαλούνται τη λάθος χρήση του όρου.
Τα επιχειρήματα τους είναι συνήθως δύο:
Τί είναι ο υπερτουρισμός;
Το πρώτο επιχείρημα βασίζεται σε μια επιφανειακή και περιοριστική ερμηνεία του όρου “υπερτουρισμός”, η οποία αναφέρεται μόνο στην περίπτωση όπου πολλοί τουρίστες έχουν κατακλείσει τους δημόσιους και κοινόχρηστους χώρους μιας περιοχής και έτσι προκύπτουν προβλήματα και για τους ίδιους αλλά και τους μόνιμους κατοίκους.
Η αλήθεια είναι ότι αυτό το φαινόμενο δεν το έχουμε ιδιαίτερα ισχυρό στην Κω, εκτός ίσως από ορισμένες περιπτώσεις στην Αστική Συγκοινωνία ή σε κεντρικούς δρόμους όταν υπάρχει πολύ κίνηση στην περίοδο αιχμής. Όμως δεν συγκρίνεται με άλλες περιοχές και πιο μικρά νησιά όπως πχ. η Σαντορίνη, όπου οι τουρίστες ανεβαίνουν σε ταράτσες σπιτιών για να βγάλουν σέλφις.
Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι το πρόβλημα του υπερτουρισμού δεν υφίσταται.
Στη δική μας περίπτωση, αυτός ο υπερβολικά μεγάλος αριθμός τουριστών καταφθάνει στο νησί, περιορίζει όμως την διαμονή του στα all inclusive ξενοδοχεία.
Με αυτό τον τρόπο έχει αντικατασταθεί, ουσιαστικά, το πρόβλημα της υποβάθμισης των κοινόχρηστων χώρων με αυτό της δημιουργίας οικονομικών ανισοτήτων, λόγω της συγκέντρωσης των τουριστικών εσόδων εντός των ξενοδοχείων και εκτός της τοπικής αγοράς.
Ταυτόχρονα, αντιμετωπίζουμε και όλα τα άλλα προβλήματα που συνεπάγονται του υπερτουρισμού όπως η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, η αλλοίωση της αυθεντικότητας του προορισμού και η χειροτέρευση των συνθηκών διαβίωσης για τους κατοίκους.
Με απλά λόγια, ο υπερτουρισμός δεν αφορά μόνο την ορατή συμφόρηση σε πλατείες και παραλίες, αλλά έχει ευρύτερες επιπτώσεις στους προορισμούς όπου η τουριστική ανάπτυξη έχει ξεπεράσει την φέρουσα ικανότητα της περιοχής.
Υποδομές για όλους;
Το δεύτερο επιχείρημα είναι ότι δεν υπάρχει πρόβλημα υπερτουρισμού αλλά έλλειψη απαραίτητων υποδομών.
Η άποψη αυτή βασίζεται ως ένα βαθμό στην πραγματικότητα. Δε νομίζω ότι υπάρχει κανένας κάτοικος του νησιού ο οποίος θα πει ότι αρκούν οι νοσοκομειακές υποδομές ή αυτές της επεξεργασίας των απορριμμάτων π.χ.
Όμως, σαν επιχείρημα που «ξεπλένει» τον υπερτουρισμό δε στέκει. Οι «υποδομές» έχουν και αυτές σημαντικό κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο και φυσικά συμπεριλαμβάνονται στη φέρουσα ικανότητα του νησιού. Αυτό σημαίνει ότι, μέχρι ένα σημείο συμβάλουν θετικά στο νησί, αλλά, αν το ξεπεράσουν, μπορεί να παράγουν περισσότερο “κακό” παρά “καλό”.
Είναι δεδομένο πως η αλόγιστη επέκταση των υποδομών μπορεί να οδηγήσει σε υποβάθμιση του περιβάλλοντος και σε επιβάρυνση των τοπικών κοινωνιών όπως ακριβώς και η αλόγιστη επέκταση των τουριστικών εγκαταστάσεων. Πόσο μάλλον όταν το περιβάλλον και οι πόροι βρίσκονται ήδη σε κρίσιμη κατάσταση όπως στην Κω.
Αυτό γίνεται εύκολα κατανοητό μέσα από το πολύ καλό άρθρο που δημοσίευσε το κίνημα «Βιώσιμες Κυκλάδες» (βρείτε το στα σχόλια κάτω από την ανάρτηση) το οποίο παρουσιάζει τα θετικά και τα αρνητικά μιας υποδομής που όλο και πιο συχνά ακούγεται και για την Κω, της μονάδας αφαλάτωσης.
Αφαλάτωση και προβλήματα
Οι μονάδες αφαλάτωσης μοιάζουν στο χαρτί ως πολύ καλή λύση στα προβλήματα του υδροφόρου ορίζοντα και ειδικά στις υφάλμυρες γεωτρήσεις, όμως ταυτόχρονα, υπάρχουν και αρκετά προβλήματα:
- Έχουν ένα τεράστιο ενεργειακό κόστος λειτουργίας το οποίο έχει φέρει στο κόκκινο τους προϋπολογισμούς των δήμων στις Κυκλάδες που δεν το έχουν μεταφέρει στους πολίτες μέσω των λογαριασμών.
- Το λειτουργικό κόστος μπορεί να καμφθεί με την εγκατάσταση ΑΠΕ (φωτοβολταϊκά) τα οποία χρειάζονται μπαταρία για να λειτουργούν όλο το 24ώρο, αυξάνοντας έτσι το αρχικό κόστος της επένδυσης.
- Ως παράγωγο της διαδικασίας έχουν τη «άλμη» η οποία είναι ένα υλικό το οποίο δύσκολα αξιοποιείται με βιώσιμο τρόπο και αν επιστρέψει στη θάλασσα μπορεί να προκαλέσει μεγάλες ζημιές στα τοπικά οικοσυστήματα.
Είναι εύκολο λοιπόν να κατανοήσει κάποιος ότι όσο πληθαίνουν οι εγκαταστάσεις αφαλάτωσης τόσο αυξάνονται οι αρνητικές επιπτώσεις, είτε οικονομικές, είτε περιβαλλοντικές, ακόμη και εις βάρος των θετικών επιπτώσεων τους.
Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται σε ένα ακόμη παράδειγμά σωστής δημιουργίας υποδομών:
Τα έργα στην παραγωγή ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές.
Ενώ οι επενδύσεις σε “καθαρή” και “φτηνή” ενέργεια είναι απαραίτητες, ειδικά σε νησιά όπως η Κως που αντιμετωπίζουν τρομαχτική αύξηση των ενεργειακών τους αναγκών την καλοκαιρινή περίοδο λόγω της τουριστικής δραστηριότητας.
Σήμερα η Κως και όλη η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου βρίσκεται ανάμεσα στις πιο “βρώμικες” ενεργειακά περιοχές της Ελλάδας ενώ ταυτόχρονα έχει έναν αρκετά “θελκτικό” συνδυασμό ισχυρού ηλιακού δυναμικού και μεγάλου περιθωρίου για έργα φωτοβολταϊκών, το οποίο αργά ή γρήγορα θα προσελκύσει όλους αυτούς τους “μεγάλους” επενδυτές που δραστηριοποιούνται και στην κεντρική Ελλάδα.
- Οι συγκεκριμένες υποδομές, υλοποιημένες από εξωτερικούς, κερδοσκοπικούς, ιδιωτικούς οργανισμούς, με τη χωροθέτηση να γίνεται με βάση μόνο το κέρδος (σε αγροτική γη, δίπλα σε μνημεία, μέσα σε πολιτιστικά σημαντικές περιοχές) μπορεί να έχει ιδιαίτερα αρνητικό αντίκτυπο στο νησί.
- Τα ίδια έργα, υπό το πλαίσιο μιας ενεργειακής κοινότητας πολιτών της Κω, που αποφασίζουν όχι μόνο με βάση το κέρδος, αλλά και το κοινό καλό και τον σεβασμό προς όλες τις πτυχές της φέρουσας ικανότητας του νησιού (πχ. χωροθέτηση σε άγονες περιοχές, σε ταράτσες από δημόσια ή κοινής ωφέλειας κτίρια κοκ) θα έχει ως αποτέλεσμα σημαντικά θετικά αποτελέσματα για όλους μας.
Κάθε περιβάλλον έχει τα όριά του.
Η φέρουσα ικανότητα ενός νησιού καθορίζεται από μια σειρά παραγόντων, όπως το φυσικό περιβάλλον, οι διαθέσιμοι πόροι και η κοινωνική αντοχή. Οι επενδύσεις στις υποδομές πρέπει να γίνονται με προσοχή και να λαμβάνουν υπόψη τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους, ενώ οι τοπικές κοινωνίες πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση της τουριστικής πολιτικής και να έχουν λόγο στις αποφάσεις που λαμβάνονται.
Γι’ αυτό στο κίνημα πολιτών «Βιώσιμη Κως» πιστεύουμε ότι είναι απολύτως λογικό το αίτημα μας για παύση των αδειοδοτήσεων νέων ξενοδοχειακών μονάδων μέχρι να ολοκληρωθούν νέες μελέτες φέρουσας ικανότητας ώστε να ξέρουμε ποια είναι τα περιθώρια μας και πως πρέπει να κινηθούμε.
Όσοι συμφωνούν μαζί μας μπορούν να συμμετέχουν στο ψήφισμα που έχουμε οργανώσει στην πλατφόρμα https://openpetition.eu/!nqmpv ή μέσω της σελίδας μας στο facebook https://www.facebook.com/Sustainablekos .
Χρήστος Μπάρδας
MSc Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας
Μέλος του κινήματος πολιτών «Βιώσιμη Κως»
