Μια πτώση δεν έρχεται ποτέ ξαφνικά , καθώς οι περισσότερες επιχειρήσεις δεν κλείνουν απότομα. Η κατάρρευση σπάνια είναι αποτέλεσμα ενός και μόνο γεγονότος. Συνήθως προηγείται μια παρατεταμένη φθορά. Η ρευστότητα στερεύει, οι υποχρεώσεις πολλαπλασιάζονται, η αποδοτικότητα μειώνεται και η πίεση συσσωρεύεται αθόρυβα. Εξωτερικά, όλα μπορεί να φαίνονται ότι λειτουργούν. Εσωτερικά όμως, η επιχείρηση χάνει σιγά σιγά τις αντοχές της.
Ένα εστιατόριο στη Ζια, ένα ξενοδοχείο στην Καρδάμαινα, ένα συνεργείο στην πόλη της Κω. Οι επιχειρήσεις αυτές μπορεί να μη σχετίζονται μεταξύ τους κι όμως, όλες τους αντιμετωπίζουν την ίδια πρόκληση: πώς ξέρεις αν “βγαίνεις”; Αν αντέχεις; Αν έχεις προοπτική;
Αυτό που λείπει σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι μόνο τα κεφάλαια ή η στρατηγική. Είναι, κυρίως, η έγκαιρη διάγνωση. Σε αυτό ακριβώς βοηθά ένα εργαλείο που στην Ελλάδα παραμένει , τουλάχιστον για τους περισσότερους επιχειρηματίες , σχεδόν άγνωστο: ο δείκτης AltmanZ-Score.
Ο Z-Score δημιουργήθηκε το 1968 από τον Αμερικανό καθηγητή Edward Altman. Από τότε μέχρι σήμερα έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως για την αποτύπωση της οικονομικής κατάστασης χιλιάδων επιχειρήσεων , τόσο εισηγμένων στο χρηματιστήριο (αρχικό μοντέλο) όσο και μικρομεσαίων.
Ουσιαστικά, συνδυάζει πέντε θεμελιώδη στοιχεία από τα οικονομικά μιας επιχείρησης: τη ρευστότητα, τα αποθεματικά της, την αποδοτικότητα, τη σχέση ιδίων και ξένων κεφαλαίων, και το πόσο αποτελεσματικά αξιοποιεί το ενεργητικό της. Όλα αυτά τα μετατρέπει σε ένασκορ.Η λογική είναι απλή. Αν η επιχείρηση συγκεντρώνει αρκετές θετικές ενδείξεις, τότε το σκορ της είναι υψηλό και θεωρείται σταθερή. Αν όχι, το σκορ υποχωρεί και η πιθανότητα αδυναμίας ή πτώχευσης αυξάνεται. Προφανώς δεν υπάρχει τίποτα το μεταφυσικό , πρόκειται απλά για ένα μοντέλο πρόβλεψης της αποσταθεροποίησης.
Ένα συχνό λάθος από τους επιχειρηματίες είναι ότι θεωρούν ότι αυτές οι επιστημονικές προσεγγίσεις και δείκτες αφορούν μόνο πολυεθνικές ή εισηγμένες εταιρείες. Στην πραγματικότητα, η χρησιμότητά τους είναι ακόμη μεγαλύτερη σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες συνήθως λειτουργούν χωρίς ενσωματωμένους μηχανισμούς ελέγχου.Σε μια τουριστική οικονομία όπως της Κω, η εποχικότητα δημιουργεί στρεβλώσεις. Οι περισσότεροι επαγγελματίες αξιολογούν την πορεία τους με βάση το καλοκαίρι. Αν υπήρξε κίνηση, αν υπήρξε τζίρος, θεωρούν ότι το σύστημα λειτουργεί. Αυτό, όμως, δεν είναι (σχεδόν ποτέ) ακριβές. Η επιχείρηση μπορεί να καταγράφει πωλήσεις και να πληρώνει προμηθευτές, αλλά να αδυνατεί να συγκρατήσει κεφάλαιο, να καλύψει υποχρεώσεις που μεταφέρονται και να αντέξει τους δύσκολους χειμερινούς μήνες. Το ρίσκο δεν φαίνεται στον τζίρο , φαίνεται στη σχέση των αριθμών μεταξύ τους.
Πώς λειτουργεί λοιπόν στην πράξη το μοντέλο; Για τις μη εισηγμένες εταιρείες , όπως οι περισσότερες ελληνικές επιχειρήσεις , χρησιμοποιείται η προσαρμοσμένη μορφή του δείκτη, γνωστή ως Z-Score. Ο τύπος του είναι:
Z’ = 0,717X1 + 0,847X2 + 3,107X3 + 0,420X4 + 0,998X5
Πίσω από αυτόν τον τύπο, βρίσκονται πέντε κρίσιμα ερωτήματα για κάθε επιχείρηση:
• X1: Κεφάλαιο Κίνησης ÷ Σύνολο Ενεργητικού . Έχεις επαρκή ρευστότητα; Μπορείς να καλύψεις τις άμεσες υποχρεώσεις σου χωρίς πίεση;
• X2:Κέρδη που έχουν παρακρατηθεί ÷ Σύνολο Ενεργητικού. Συγκρατείς κεφάλαιο μέσα στην επιχείρηση ή κάθε χρόνο ξεκινάς από το μηδέν;
• X3:EBIT ÷ Σύνολο Ενεργητικού. Παράγεις πραγματικό, λειτουργικό κέρδος ή καλύπτεις απλώς το κόστος λειτουργίας σου;
• X4: Σύνολο Ίδιων Κεφαλαίων ÷ Σύνολο Υποχρεώσεων. Πόσο εξαρτάσαι από τραπεζικό ή εξωτερικό δανεισμό; Έχεις επαρκή ίδια κεφάλαια σε σχέση με τις υποχρεώσεις σου;
• X5:Πωλήσεις ÷ Σύνολο Ενεργητικού Πόσο αποτελεσματικά χρησιμοποιείς τα περιουσιακά σου στοιχεία για να δημιουργήσεις έσοδο;
Ο δείκτης συνδυάζει όλες τις παραπάνω μεταβλητές και αποτυπώνει έναν αριθμό που αντικατοπτρίζει τη συνολική ανθεκτικότητα της επιχείρησης.Σκορ άνω του 2,9 θεωρείται ένδειξη οικονομικής σταθερότητας και χαμηλής πιθανότητας αφερεγγυότητας.Σκορ μεταξύ 1,8 και 2,9 δείχνει ότι η επιχείρηση βρίσκεται σε μεταβατική ή «γκρίζα» ζώνη , δηλαδή δεν κινδυνεύει άμεσα, αλλά απαιτείται προσοχή.Σκορ κάτω από 1,8 υποδηλώνει αυξημένο χρηματοοικονομικό κίνδυνο, που ενδέχεται να οδηγήσει σε αδυναμία εξυπηρέτησης υποχρεώσεων, αν δεν υπάρξουν παρεμβάσεις.Η σημασία του δείκτη δεν βρίσκεται μόνο στην πρόβλεψη πτώχευσης, αλλά στο ότι συγκεντρώνει σε έναν αριθμό τη συνολική εικόνα της επιχείρησης: τη σταθερότητα, τη δυναμική και τα όριά της.
Πάμε να δούμε ένα απλοϊκό παράδειγμα: Έστω μια τουριστική επιχείρηση με σταθερό τζίρο, αλλά χωρίς σαφή εικόνα για τα καθαρά κέρδη της. Οι λογαριασμοί εξυπηρετούνται, το προσωπικό πληρώνεται, αλλά κάθε χρόνο παρατηρείται αύξηση των υποχρεώσεων, χωρίς αντίστοιχη ενίσχυση των ιδίων κεφαλαίων. Οι αποσβέσεις αγνοούνται, η ρευστότητα εξαρτάται από προκαταβολές πελατών, και οι προμηθευτές πληρώνονται με καθυστέρηση. Παράλληλα, η επιχείρηση δεν επενδύει ούτε ανανεώνει τον εξοπλισμό της.Σε μια τέτοια περίπτωση, ο δείκτης Z-Score πιθανότατα θα κατέγραφε χαμηλή επίδοση. Παρότι η επιχείρηση εξακολουθεί να λειτουργεί, η οικονομική της εικόνα υποδεικνύει ότι ένα δυσμενές γεγονός , όπως μια κακή σεζόν ή μια απρόσμενη επιβάρυνση , μπορεί να αρκεί για να τη θέσει σε επισφαλή τροχιά.
Ποια είναι τα οφέλη τελικά από την χρήση του μοντέλου αξιολόγησης; Η εφαρμογή του δείκτη δεν προσφέρει μόνο μια «φωτογραφία» της παρούσας κατάστασης. Μπορεί να γίνει εργαλείο παρακολούθησης, σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων. Ενδεικτικά μπορούν να εντοπιστούν τομείς αδυναμίας που δεν είναι εμφανείς από το αποτέλεσμα χρήσης , ενώ το μοντέλο δύναται να παρέχει σαφή μέτρηση μεγέθυνσης ή υποχώρησης της οικονομικής δραστηριότητας , σε ετήσια βάση.Ενισχύει την εικόνα της επιχείρησης σε διαπραγματεύσεις με τράπεζες, επενδυτές ή συνεργάτες και βοηθάστον σχεδιασμό στρατηγικών μείωσης χρέους, αύξησης κεφαλαίων, περιορισμού εξόδωνή μετασχηματισμού νομικής μορφής.
Και γιατί να το ζητήσει ένας επιχειρηματίας; Η εμπειρία δείχνει πως οι περισσότεροι επιχειρηματίες δεν ζητούν βοήθεια όταν τη χρειάζονται, αλλά όταν είναι ήδη αργά. Το Z-Score προσφέρει κάτι μοναδικό: τη δυνατότητα να δεις τι έρχεται, όχι τι έγινε.Είναι ένα εργαλείο διάγνωσης που μπορεί να γίνει ο καταλύτης για να παρθεί μια απόφαση έγκαιρα.Όταν η επιχείρηση «δείχνει» να λειτουργεί, αλλά ο επιχειρηματίας νιώθει πίεση, αβεβαιότητα, κόπωση, τότε ίσως είναι η κατάλληλη στιγμή να δει τα πράγματα αλλιώς. Όχι με ένστικτα και υποθέσεις, αλλά με μετρήσεις.
Αν είστε επιχειρηματίας και δεν μπορείτε να απαντήσετε με σιγουριά στα πέντε παραπάνω ερωτήματα, ζητήστε να δείτε το Z-Score της επιχείρησής σας. Δεν θα κοστίσει τόσο πολύ για να το μάθετε. Μπορεί όμως να κοστίσει πολύ ακριβά αν το αγνοήσετε.
Πηγή: Journal of the Academy of Finance «Altman Z-score Models of Predicting Corporate Distress: Evidence from the emerging Sri Lanka Stock Market», L. Samarakoon and T. Hasan, 2003
*Για την σύνταξη και διόρθωση του παρόντος, έγινε χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης.
*Ο Βασίλης Βογιατζής MSc , είναι Λογιστής – Φοροτεχνικός Α’ Τάξης , ιδρυτής της Λογιστικής εταιρείας VoyiatzisGroup , με έδρα την Κω.