Με αφορμή τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή, αναδημοσιεύω ορισμένα κείμενα από 2 εξαιρετικά βιβλία που περιγράφουν την Μικρασιατική Καταστροφή, καθώς και την Μικρασιατική εκστρατεία. Πρόκειται για το βιβλίο του Μιχαήλ Ροδά «Πως η Γερμανία κατέστρεψε τον Ελληνισμό της Τουρκίας» και το βιβλίο του Σαράντου Καργάκου «Η Μικρασιατική Εκστρατεία. Από το έπος στην τραγωδία».
Πως η Γερμανία κατέστρεψε τον Ελληνισμό της Τουρκίας
Το βιβλίο του Διευθυντή του γραφείου τύπου και της λογοκρισίας της Αρμοστείας Σμύρνης κ. Μιχαήλ Ρόδα «Πως η Γερμανία κατέστρεψε τον Ελληνισμό της Τουρκίας», κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1916, κατά την διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και μόλις έξι χρόνια πριν την Μικρασιατική Καταστροφή. Ο συγγραφέας, γνώστης των γεγονότων από πρώτο χέρι, παρουσιάζει αναλυτικά τον σκοτεινό ρόλο της Γερμανίας στην ενίσχυση, τόσο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όσο και αργότερα των Νεότουρκων, με σκοπό τον αφανισμό του Ελληνικού στοιχείου από τα τότε εδάφη της τουρκικής επικράτειας. Η καταγραφή των γεγονότων ξεκινάει από το 1867, όταν οι Γερμανοί ιδρύουν γερμανικά σχολεία και τράπεζες στην Τουρκία, συνεχίζεται με τον εξοπλισμό και την εκπαίδευση του τούρκικου στρατού, από Γερμανούς στρατιωτικούς κατά την διάρκεια των Ελληνοτουρκικών Πολέμων του 1897 και του 1912, για να φτάσει ως τους διωγμούς του Ελληνικού πληθυσμού στην Μικρά Ασία και την Θράκη από τους Τούρκους -με την συνδρομή των Γερμανών- κατά το διάστημα 1914-1916.
«Τον Τούρκον, τον οποίον εδίδαξεν ο Γερμανός στρατηγός πώς να μάχεται στρατηγικώτερον. Αλλά μήπως ηρκέσθησαν οι Γερμανοί μόνον εις την εκπαίδευσιν του Τούρκου; Μήπως αυτοί δεν του εχορήγησαν τα όπλα Μάουζερ και τα τηλεβόλα Κρουπ, με τα οποία μας επήραν, κατά το 1897, τον Θεσσαλικόν κάμπον και μας επαρουσίασαν ταπεινούς και ελεεινούς εις τον κόσμον; Μήπως ο Ετέμ πασσάς δεν καθωδηγείτο με τα Γερμανικά σχέδια και ο ηρωικός μας στόλος, κατά το 1912, δεν εναυμάχησε με Τουρκικά πλοία, γερμανικής προελεύσεως; Όχι μόνον νουν τους έδωσαν οι Γερμανοί αλλά και όπλα...»
«Η Μικρασιατική Εκστρατεία»
ΤΙΣ ΠΤΑΙΕΙ;
Aς έλθουμε σε ένα όσο γίνεται αντικειμενικό απολογισμό των ευθυνών της Μικρασιατικής τραγωδίας. Φρονούμε πως οι ευθύνες είναι συνολικές, όχι μεμονωμένες κατά άτομα ή παρατάξεις. Και ας θυμόμαστε πάντα τούτο: τον πόλεμο δεν τον πας, σε πάει. Γι’ αυτό στις κρίσεις μας πρέπει να είμαστε όσο γίνεται περισσότερο μετριοπαθείς.
Μετά από πολύ προσεκτική μελέτη του «φακέλου» Μικρασιατικός πόλεμος» κι ύστερα από την εξέταση καθενός από αυτούς που έπαιξαν κάποιο ρόλο στον καταστροφικό αυτό πόλεμο για τον Ελληνισμό, θα διατυπώναμε εναντίον όλων τους, τις παρακάτω κατηγορίες. Με μια βασική επιφύλαξη, ότι τα μέχρι σήμερα στοιχεία που αφορούν την Μικρασιατική καταστροφή κι έχουν έλθει στο φως της δημοσιότητας, ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και οι διατυπούμενες αλληλοαιτιάσεις στηρίζονται σε πραγματικά δεδομένα. Συγκεκριμένα:
Α) Αποδίδουμε ευθύνες στον Ελ. Βενιζέλο, γιατί κατά το σχεδιασμό της μεγαλόπνοης αλλά και συνάμα ριψοκίνδυνης εκστρατείας θα έπρεπε να στηριχθεί κατά κύριο λόγο στις δυνατότητές που του προσέφερε η ελληνική πραγματικότητα, δηλαδή στην κατάσταση του ελληνικού στρατού σε έμψυχο και άψυχο υλικό για την ανάληψη μίας τέτοιας εκστρατείας, στον επαρκή ανεφοδιασμό του στρατού. Τέλος όφειλε να λάβει υπόψιν την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας, αν θα μπορούσε να αντέξει ένα τέτοιας έκτασης πόλεμο και όχι να αρκεσθεί στις διαβεβαιώσεις των Συμμάχων.
Το σοβαρότερο όμως λάθος του Βενιζέλου – και αυτό του καταλογίζει ο Χρυσόστομος στην τελευταία του επιστολή – είναι πως διενήργησε εκλογές προτού ολοκληρώσει το έργο που είχε επωμισθεί με το τολμηρό κίνημα της «Αμύνης».
Β) Αποδίδουμε ευθύνες στην αντιβενιζελική παράταξη γιατί σε καμία περίπτωση δεν θα έπρεπε κατά την προεκλογική περίοδο να προσπαθήσει να αποκομίσει πολιτικά οφέλη, εφόσον το έθνος βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση και μετά τη νίκη στις εκλογές του Νοεμβρίου να επισπεύσει την επάνοδο του Κωνσταντίνου, δεδηλωμένου αντιπάλου των δυνάμεων της Αντάντ, κλονίζοντας έτσι την μέχρι τότε εμπιστοσύνη τους απέναντι στην Ελλάδα. Η πιο βασική ευθύνη τους όμως είναι ότι έκαναν προεκλογική παντιέρα τον τερματισμό του πολέμου, καλλιέργησαν τον «πατσιφισμό» και ψευδαισθήσεις στο λαλό και όταν έγιναν εξουσία πήγαν πολύ πιο πέρα απ’ ότι θα πήγαινε ο νουνεχής Βενιζέλος.
Γ) Αποδίδουμε ευθύνες στους συμμάχους, γιατί τελικά όπως προκύπτει από την μελέτη των γεγονότων, η Μικρασιατική καταστροφή οφείλεται κυρίως σε αυτούς. Αλλά επειδή γνωρίζουμε ότι η πολιτική των Μ. Δυνάμεων καθορίζεται πάντα από το ψυχρό συμφέρον, οφείλαμε και εμείς να είμαστε προσεκτικοί και επιφυλακτικοί.
Δ) Αποδίδουμε ευθύνες στους Μπολσεβίκους γιατί με τη βοήθειά τους προς τον Κεμάλ συνέβαλαν και αυτοί στην Μικασιατική καταστροφή.
Ε) Τέλος φταίνε και οι Έλληνες κομμουνιστές που καλλιέργησαν στο μέτωπο κλίμα ηττοπάθειας και φυγής, λόγω ιδεολογικής αντιθέσεως προς τη μικρασιατική εκστρατεία.
ΣΤ) Ωστόσο πολύ περισσότερο από τους κομμουνιστές φταίνε οι «Αμυνίτες» της Κων/πόλεως που καλλιέργησαν με κάθε τρόπο τον διχασμό, έσπειραν την ηττοπάθεια, καλλιέργησαν φρούδες ελπίδες με το σχέδιο αυτονομίας της Ιωνίας. Φταίει φυσικά και ο Αριστείδης Στεργιάδης, όχι τόσο για την πρότερη στάση του, όσο γιατί δεν κτύπησε εγκαίρως την καμπάνα του συναγερμού και να καλέσει σε πανστρατιά όλο το ναό της Ιωνίας, για την προάσπιση των προγονικών του εστιών.
Ζ) Φυσικά ευθύνη έχει και ο Ελληνικός λαός. Τον κατηγορούμε λοιπόν γιατί είναι ένας λαός που δικαιώνει απόλυτα τον Χέγκελ που λέει πως ότι διδάσκει η ιστορία, είναι πως κανείς δε διδάσκεται από αυτή. Έτσι ο ελληνικός λαός, «πάντα ευκολόπιστος και πάντα προδομένος» λησμόνησε πως ο διχασμός είναι ο πιο μεγάλος του εχθρός. Την ώρα που κρινόταν τα πάντα, έπεσε στην παγίδα του διχασμού κι έχασε το παιχνίδι. Τους Έλληνες δεντ ους νίκησε ο Κεμάλ, τους νίκησε ο εαυτός τους.
Η) Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, απαλλαγμένοι από ιδεοληψίες και μονομέρειες, πρέπει να παραδεχθούμε ότι κύρια αιτία της ήττας ήταν ο ΔΙΧΑΣΜΟΣ. Ως το Νοέμβριο του 1920 η μισή Ελλάς πολεμούσε εναντίον της άλλης μισής που πολεμούσε τον Κεμάλ. Μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου η άλλη μισή Ελλάς που τώρα δεν πολεμά τον Κεμάλ, πολεμά εναντίον της άλης μισής που τώρα πολεμά τον Κεμάλ. Από πολιτική άποψη σε όλη τη διάρκεια του πολέμου επικρατούσε, λόγω του μίσους των αντίπαλων παρατάξεων, ένα κομφούζιο. Μία αγράμματη μοιρολογίστρα της Μάνης επιγραμματοποιεί λακωνικά τη μεγάλη αιτία της ήττας και της καταστροφής:
Κατάρα στους πολιτικούς
κι εκείνους τους στρατιωτικούς
που ρίξασι το διχασμό
και στο στρατό και στο λαό…
Ο διχασμός είναι σπόρος αν το χωράφι δεν είναι πρόσφορο, δεν τον δέχεται. Με άλλα λόγια ευθύνες έχει και ο λαός που εύκολα παθιάζεται και εύκολα διχάζεται.
Ι) Και κάτι σαν υστερόγραφο σε όλα αυτά τα όντως δυσάρεστα, αλλά διδακτικά. Υπάρχει ένα τεράστιο μέρος ευθύνης που πέφτει στους ώμους της τότε βασιλεύουσας δυναστείας και ειδικότερα στους ώμους του Κωνσταντίνου, ο οποίος έπρεπε, ως σύμβολο του Έθνους να αρθεί πάνω από προσωπικές φιλοδοξίες κι εγωισμούς, να μην επισπεύσει την κάθοδό του στην Ελλάδα, να τείνει χείρα συνεργασίας προς τον Βενιζέλο, να μην παρεμβαίνει στην πολιτική διαμάχη και να μην επιτρέψει στους πρίγκιπες να μετέχουν στις πολεμικές επιχειρήσεις, κρατώντας καίριους τομείς ευθύνης. Δυστυχώς δεν λειτουργούσε ως Βασιλιάς των Ελλήνων, αλλά ως βασιλιάς κομματάρχης.