Οι Αρχαιολογικοί χώροι της Κω, πόλος έλξης για τουρίστες και ντόπιους (γράφει η Ξανθίππη Αγρέλλη)
Συνηθίζουμε την ημέρα της Αρχαιολογίας να φρεσκάρουμε τις εικόνες μας, στα πολύτιμα αρχαιολογικά ευρήματα, που φυλάσσονται κυρίως στο Μουσείο της Κω, καθώς και στην Ρωμαϊκή Οικία, την Casa Romana. Εφέτος μια και ήταν Κυριακή, πριν δυο εβδομάδες περίπου, περιηγηθήκαμε στον Αρχαιολογικό υπαίθριο πλούτο. περιδιαβήκαμε τα ιστορικά σοκάκια της παλιάς πόλης και θαυμάσαμε τα πολλά αρχαιολογικά εκθέματα, ανεκτίμητης αξίας. Όλα αυτά, που βγάζει η Αρχαιολογική σκαπάνη με τόσο κόπο, μας γνωρίζουν τον τρόπο ζωής των αρχαίων προγόνων μας και μας φανερώνουν πως τρέφονταν και πως ντύνονταν τότε. Ιδιαίτερη εντύπωση μας έκαναν τα σανδάλια, που μέχρι σήμερα τα φοράμε, αλλά και το παραδοσιακό φουντάκι, επάνω στην γυναικεία εσθήτα, που φρόντισα να το φωτογραφίσω από κοντά αφού υπάρχει σε πολλά ενδύματα, μέχρι και σήμερα. Η Αρχαιολογία αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο, για την ιστορία της χώρας μας και είναι ένα πολύτιμο σημειωματάριο, για τον τρόπο ζωής των Αρχαίων Ελλήνων και προγόνων μας. Χωρίς να θέλουμε να μπούμε στα χωράφια της Αρχαιολογίας, με σεβασμό σαν απλοί περιηγητές, θα θαυμάσουμε μέσα από τα αρχαιολογικά ευρήματα την τέχνη, τον πολιτισμό και την έφεση για καλαισθησία, των προαιώνιων κατοίκων της Κω. Θα προσπαθήσουμε δε, να αναφερθούμε στα κυριότερα ιστορικά μνημεία της Κω, αυτά που συμπυκνώνουν τον θαυμασμό τον δικό μας και των ξένων τουριστών και βρίσκονται μπροστά μας σαν ανοικτό βιβλίο μιας μακράς αφήγησης, που οι λέξεις της αποκτούν ιδιαίτερο περιεχόμενο. Είναι ο θαυμασμός και η μελέτη μιας μακραίωνης ιστορίας, που υπερβαίνει τον βραχύ χρόνο της ανθρώπινης επίγειας ζωής. Όλα αυτά τα πολύτιμα αρχαιολογικά μνημεία και ευρήματα στο νησί μας, θα μπορούσαμε να τα χαρακτηρίσουμε ως πολιτιστικά τοπόσημα. Αυτά μας επιτρέπουν να ψηλαφίσουμε με κάθε λεπτομέρεια, τα ανεξίτηλα ίχνη της μακραίωνης Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας. Το Ασκληπιείο, το πιο φημισμένο μνημείο της Κω, το κέντρο Υγείας, του πατέρα της Ιατρικής Ιπποκράτη, και του σημαντικού, ιερού όρκου που το ακολουθεί, χρονολογείται μετά τον 4 ο αιώνα π. Χ. κατά την δημιουργική περίοδο του 5 ου Χρυσού Αιώνα. Βρίσκεται σε ένα ειδυλλιακό τοπίο, χωμένο ανάμεσα σε δένδρα και σε θάμνους, σε μια πλαγιά και ατενίζει το απέραντο θαλασσινό γαλάζιο, μέχρι τον απέναντι Αιγαιοπελαγίτικο ορίζοντα. Αποτελεί ένα σπουδαίο ιστορικό μνημείο, στο οποίο εγγράφονται επάλληλα στρώματα της ιστορίας του Αρχαίου Ελληνισμού, στο νησί μας. Ο αμόλυντος ιερός τόπος του Ασκληπιού, στην θαλασσινή νήσο Κω, είναι ένας ανεκτίμητος ιστορικός και Αρχαιολογικός θησαυρός και πρέπει δίκαια κάποτε να μπει στα μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, της UNESCO, μαζί με τον Ιπποκρατικό όρκο, ως πνευματικό μνημείο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Κω, όπου φυλάσσονται εκατοντάδες πολύτιμα εκθέματα, μας μιλούν με σαφήνεια, για την αξιοθαύμαστη σύνθεση διαφορετικών αντιλήψεων, των καλλιτεχνών με τα δημιουργήματά τους. Μας εξιστορούν ξεχωριστά γεγονότα για τον κόσμο, τον άνθρωπο και τον προορισμό του. Ενώ παρά τα διαφορετικά τους καλλιτεχνικά στοιχεία, τον διαφορετικό προσανατολισμό, την εποχή και την ανάλογη προοπτική τους, συγκλίνουν και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, όλα τα εκθέματα, όπως και τα κτέρεα ή κτερίσματα ή τα δώρα, τα κιονόκρανα, τα αγάλματα, οι προτομές, τα αρχαία νομίσματα, τα κοσμήματα, τα ψηφιδωτά και τα πήλινα αγγεία. Όλα αυτά μαζί με την ιστορία τους, αποκαλύπτουν και ανασυνθέτουν το πολιτιστικό παρελθόν. Τα σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματα που βρίσκονται στο Μουσείο της Κω, οι χώροι και οι χρόνοι που χρονολογούνται, τον 4ο και τον 5ο αιώνα και από το 2.300 π. Χ. είναι ένας πυκνωτής ιστορικού φορτίου. Διότι με τα μοναδικά ευρήματά του και αυτά που είδαν το φως από διάφορες ανασκαφές που έλαβαν χώρα, από τις αρχές αυτού και του προηγούμενου αιώνα, αποδίδουν ποιητικά την μετάπλαση και τη διάσωση του Αρχαίου Ελληνισμού με το συνταίριασμα τους. Μέσα στην μακραίωνη ιστορία, με την τέχνη τους συμπυκνώνουν με εξαιρετική ευαισθησία, την αίσθηση που αποκομίζουμε, όταν αντικρίζουμε αυτά τα ανεκτίμητα μνημεία. Η σύνθεση του Μουσείου, συνδέει το παρόν με το Αρχαίο παρελθόν, ζωντανεύοντας την ιστορία, που έχει βαθιά χωμένες τις ρίζες της μέσα στους αιώνες. Αλλά, σημαντικό είναι και το Ρωμαϊκό Ωδείο της Κω, αυτό το παλίμψηστο μαρμάρινο μνημείο της Αρχαιότητας και της τέχνης, που αποκαλύφθηκε από την Αρχαιολογική σκαπάνη, φτιαγμένο για θεατρικές παραστάσεις και λοιπές ευχάριστες συγκεντρώσεις. Κάθε πέτρα του αποτελεί ανεκτίμητο διαμάντι, στην κοσμηματοθήκη της πλούσιας ιστορίας. Η Ρωμαϊκή Οικία, η Casa Romana, του 2 ου και 3 ου αιώνα π. Χ. ανακαλύφθηκε μετά το σεισμό του 1933. Αποτελεί ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα, απομεινάρι της Ρωμαϊκής, Αυτοκρατορικής κυριαρχίας και είναι πιθανή ιδιοκτησία εύπορου Κώου αξιωματούχου. Είναι ένα στολίδι 36 δωματίων, διακοσμημένο με αγάλματα, μάρμαρα και ποικίλα ψηφιδωτά, ξεχωριστό δείγμα αρχιτεκτονικής, εκείνης της ξεχωριστής ιστορικά εποχής. Περνάμε στην Καστρούπολη της νήσου Κω. Σπουδαία δείγματα αρχιτεκτονικής των Ιωαννιτών Ιπποτών, όπως το αμυντικό Κάστρο της νεραντζιάς 1436- 1514 μ. Χ. Είναι μια σαφής εικόνα στο αποτύπωμα του πολιτισμού, από το πέρασμα διαφόρων φυλών και ξεχωριστών πολιτισμών, από την Ανατολή ως και τη Δύση. Το Κάστρο στο Παλιό Πυλί, είναι αθάνατο χαρακτηριστικό δείγμα Αρχαίου μνημείου, που υποδηλώνει τις ιστορικές φάσεις, μέσα από την αρχιτεκτονική και δομική πέτρινη αμυντική φόρμα, για την προστασία των κατοίκων από τους εχθρούς και δικαιολογεί απόλυτα, τον λόγο της δημιουργίας του. Το Κάστρο στην Αντιμάχεια, άλλο ένα δείγμα αρχιτεκτονικής των Ιωαννιτών ιπποτών. Εδώ διακρίνουμε, ποικίλα χαρακτηριστικά άμυνας των κατοίκων, καθώς διαβλέπουμε και τον χαρακτήρα, εκρηκτικών και δυσάρεστων γεγονότων, που συνέβησαν στο μακρινό παρελθόν. Όπως οι σεισμοί, οι πόλεμοι, η φονική πανδημία, η πείνα, οι κοινωνικές αναταραχές και οι διάφορες επαναστάσεις. Σημαντικά είναι και τα ερείπια του Κάστρου της Κεφάλου, όπου και εδώ υπάρχουν τα Ενετικά απομεινάρια των Ιπποτών, που συμπορεύονται μαζί με τις άλλες σημαντικές αρχαιότητες. Ωστόσο εδώ διακρίνουμε ποικίλα χαρακτηριστικά, μιας δομικής αντίληψης, που συναντάμε στην Αρχαία Αλάσσαρνα της Καρδάμαινας, όπως και στην Παλαιοχριστιανική Βασιλική του Αγίου Στεφάνου, στον κόλπο Καμάρι στην Κέφαλο. Οι αναστηλώσεις και οι ανασκαφές, από την Εθνική Αρχαιολογική Υπηρεσία, καθώς και από την Εφορεία Αρχαιοτήτων, πάντα αποτελούν ανάγκη, για να συνδεθεί το παρελθόν, με το παρόν και να διαβάσουμε όλοι την ιστορία, που φωτίζει τα δύσκολα ή εύκολα σημεία, του ανθρωπίνου βιώματος. Έτσι εκφράζονται με διαφορετικές μορφές τέχνης, πρόσωπα και γεγονότα, όπως στα αγάλματα, στα αγγεία και στα ψηφιδωτά, στην μακραίωνη και αδιάσπαστη πορεία του Αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού. Αρχαίοι ιστορικοί χώροι, όπως ο βωμός του Διόνυσου, όπου διακρίνουμε ποικίλα χαρακτηριστικά αντίληψης, για την μυστηριώδη και δυσερμήνευτη λειτουργία του ιερού που φωτίζει αυτό τον χώρο. Έντονη είναι και η παρουσία της τέχνης του 2 ου π. Χ. αιώνα, στην Αρχαία Αγορά, στο Ξυστό και στο Αρχαίο Γυμναστήριο, αλλά και στον τάφο του θρυλικού Βασιλιά της Κω, του Χαρμύλου, στο χωριό Πυλί, καθώς και στο Σπήλαιο της Άσπρης Πέτρας. Ακόμη δυο Αρχαιολογικοί χώροι κεντρίζουν το ενδιαφέρον ντόπιων και ξένων επισκεπτών, όπως τα ερείπια του Παλαιοχριστιανικού Ναού στου Αγίου Παύλου στη Μεσαριά, στο Ζιπάρι και τα ερείπια ενός άλλου αξιόλογου, Παλαιοχριστιανικού Ναού, του Αγίου Γαβριήλ, στην περιοχή Εξοχή στο Ψαλίδι. Είναι τρίκλητη βασιλική με Βαπτιστήριο και ανακαλύφθηκε σε ανασκαφές το 1935, ενώ υπήρχε Εξωκλήσι του Αγίου Γαβριήλ, που κατέρρευσε από το μεγάλο σεισμό του Απριλίου του 1933. Φυσικά πρωταγωνιστής στα ιστορικά αξιοθέατα του νησιού μας, είναι ο υπέρ αιωνόβιος Πλάτανος, του πατέρα της Ιατρικής Ιπποκράτη, όπου φέρεται σύμφωνα με την παράδοση, ότι δίδασκε τους μαθητές του την ύψιστη επιστήμη της Ιατρικής.Αργότερα τον συντρόφεψαν και δυο κρήνες, φτιαγμένες επί Οθωμανικής κυριαρχίας των νησιών. Οπωσδήποτε τα διάφορα νομίσματα της Κω έγραψαν ιστορία, ιδίως στον τομέα της οικονομίας, που εμείς οι μεταγενέστεροι την διαβάζουμε με προσοχή και την θαυμάζουμε. Βέβαια στην Κω, υπάρχουν και οι μεγάλης Αρχαιολογικής άξιας τόποι λατρείας, των Χριστιανών οι Εκκλησίες και τα Εξωκλήσια και των Μωαμεθανών τα Τεμένη (Τζαμιά), καθώς επίσης τα παλαιά κοιμητήρια και οι αρχαίες νεκροπόλεις. Έχουμε εδώ, το μοναδικό παλαιοχριστιανικό Βαπτιστήριο στην Ελλάδα του 5ου-6ου αιώνα μ.Χ. Ονομάζεται Βαπτιστήριον του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου Επτά Βήματα. Έχει τοιχογραφίες του 12ου -13ου αιώνα μέχρι του 14ου-16ου αιώνα. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο χρονολογείται στο 1662 μ. Χ. Ο Ιερός Ναός είναι ρυθμού βασιλικής και είναι και δισυπόστατος, προς τιμήν και του Αγίου Χαραλάμπους. Έπαθε πολλές ζημιές στον τελευταίο σεισμό του Ιουλίου 2017. Κλείνοντας, το ταξίδι αυτό πίσω στο χρόνο της Αρχαίας Κω, μόνη έγνοια και υποχρέωσή μας είναι, να προστατέψουμε την ιστορική μας κληρονομιά και να την κρατήσουμε όσο μπορούμε καθαρή και προ πάντων, όσο μπορούμε φροντισμένη, αναλλοίωτη στον χρόνο και στην ανελέητη φθορά του. Ξανθίππη Αγρέλλη (15/10/2025)=====================================