Η περίφημη φράση του Λουίτζι Πιραντέλο, από το ομώνυμο θεατρικό του έργο, δεν είναι απλώς ένα φιλοσοφικό παιχνίδι σχετικότητας. Είναι ένα διαχρονικό σχόλιο πάνω στη φύση της ανθρώπινης πεποίθησης , πώς αυτό που νομίζουμε «σωστό», καταλήγει να γίνεται η αλήθεια μας , ακόμα και όταν όλα γύρω μας δείχνουν το αντίθετο.
Στον χώρο της επιχειρηματικότητας, αυτή η ρήση αποκτά σκληρή πρακτική σημασία , γιατί πολύ συχνά, οι επιχειρήσεις δεν αποτυγχάνουν από κακές αποφάσεις, αλλά από την αδυναμία να αναθεωρήσουν τις παλιές τους. Αυτό το φαινόμενο έχει όνομα στην ψυχολογία και λέγεται η πλάνη της υποστήριξης των επιλογών μας (choice-supportivebias).Πρόκειται για μια γνωστική προκατάληψη που μας οδηγεί στο ναεξιδανικεύουμε τις αποφάσεις που πήραμε στο παρελθόν , να αγνοούμε ή υποτιμάμε πληροφορίες που τις αμφισβητούν και να συνεχίζουμε να τις υπερασπιζόμαστε , ακόμα κι αν τα δεδομένα έχουν αλλάξει.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι όταν ένας επιχειρηματίας πάρει μια απόφαση, το μυαλό του “επιστρατεύει” λογική, ανάμνηση και συναίσθημα για να τον πείσει ότι έπραξε ορθά ,ακόμη και αν η αγορά, η τεχνολογία και οι ανάγκες του πελάτη τον διαψεύδουν.
Η Κως διαθέτει ένα παραδοσιακά οικογενειακό επιχειρηματικό ιστόμε έντονη τουριστική εξάρτηση. Οι επιχειρήσεις της , μικρές και μεγαλύτερες , έχουν κερδίσει τη θέση τους με κόπο, ευρηματικότητα και πείσμα. Όμως αυτές οι ίδιες αρετές μετατρέπονται σε βαρίδια, όταν ο επιχειρηματίας δεν αμφισβητεί πια τις επιλογές του.
Πόσες επιχειρήσεις στην Κω λειτουργούν με την ίδια μορφή επί δεκαετίες, ενώ τα παιδιά των ιδιοκτητών απέχουν ή εργάζονται απλώς εκτελεστικά; Η παλιότερη γενιάδεν εμπιστεύεται εύκολα τη νέα, απορρίπτει την τεχνολογία που φέρνει, εμμένει στη δική της «συνταγή», που «πάντα δούλευε».
Η συνέπεια; (πολλές φορές , όχι πάντα)Στασιμότητα. Εμμονή. Αδιαφορία για το αύριο. Η επιχείρηση γίνεται ένα προσωπικό καταφύγιο αναμνήσεωνκαι όχι ένας ζωντανός οργανισμός που εξελίσσεται.
Από το myDATAκαι την ψηφιακή κάρτα εργασίας, μέχρι τα νέα πρότυπα ESGκαι την υποχρεωτική ασφάλιση έναντι φυσικών καταστροφών, η σύγχρονη επιχείρηση οφείλει να προσαρμόζεται διαρκώς.Όμως πολλοί επιχειρηματίες , όχι απαραίτητα από αμέλεια, αλλά από άμυνα στις αλλαγές , υιοθετούν στάσεις του τύπου:«Μας έχουν τρελάνει με τους νόμους τους. Εγώ έτσι το κάνω τόσα χρόνια και δεν είχα πρόβλημα».
Αυτή η συμπεριφορά δεν είναι αντίσταση. Είναι πλάνη. Είναι η ψευδαίσθηση ότι επειδή δεν τιμωρήθηκες χθες, δεν κινδυνεύεις αύριο. Είναι η πεποίθηση ότι η μη συμμόρφωση είναι στρατηγική επιλογή και όχι κίνδυνος.Παραμένει εξαιρετικά συχνό το φαινόμενο επιχειρήσεων στην Κω να διατηρούν την απογραφή της «αποθήκης» σε χαρτιά, να μην αξιοποιούν λογισμικά κρατήσεων ή τιμολόγησης, να φοβούνται το cloudή την ψηφιακή υπογραφή, να αδιαφορούν για το ψηφιακό αποτύπωμα της επιχείρησης τους.
Πρόκειται και πάλι για πλάνη υποστήριξης επιλογών. Δεν απορρίπτουν την τεχνολογία μόνο γιατί δεν τη γνωρίζουν , αλλά την απορρίπτουν , γιατί δεν θέλουν να παραδεχτούν ότι καθυστέρησαν.
Για να κατανοήσουμε τη σοβαρότητα της πλάνης και για να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν κάνει διακρίσεις μεταξύ μικρών επιχειρήσεων και πολυεθνικών , ας δούμε μια από τις πιο γνωστές περιπτώσεις στην ιστορία των επιχειρήσεων: την αποτυχία του MiniDiscτης Sony.
Τη δεκαετία του ’90, η Sonyεπένδυσε τεράστια ποσά για να λανσάρει το MiniDisc, μια καινοτόμα μορφή αποθήκευσης ήχου. Ήταν τεχνικά προηγμένο, αλλά ακριβό, δύσχρηστο και με περιορισμένοοικοσύστημα. Το κοινό στράφηκε στα MP3 καιλίγο αργότερα, στο iPod. Η Sony, αντί να επαναξιολογήσει, διπλασίασε την υποστήριξη του MiniDisc. Υπερασπίστηκε την αρχική της επιλογή με πείσμα και αγνόησε την αλλαγή του κόσμου. Το προϊόν απέτυχε και μαζί του η Sonyέχασε την ηγεμονία της στην αγορά του ήχου.
Το ίδιο παθαίνουν και πολλές μικρές επιχειρήσεις. Όχι επειδή δεν ξέρουν τι αλλάζει , αλλά επειδή έχουν συναισθηματικά επενδύσει στις αποφάσεις τους και δεν αντέχουν την ιδέα ότι πρέπει να τις αλλάξουν.
«Έτσι είναι» ή «έτσι θέλουμε να είναι» τελικά; Όταν ο Πιραντέλο έγραφε το έργο του, ήθελε να δείξει (θεωρώ) ότι η αντίληψή μας για την πραγματικότητα είναι πάντα μερική, πάντα υποκειμενική. Το ίδιο ισχύει και στην επιχείρηση , συχνά δεν βλέπουμε την αγορά όπως είναι, αλλά όπως θα θέλαμε να είναι.Αυτή η εσωτερική απόσταση ανάμεσα σε «πραγματικότητα» και «εκτίμηση της πραγματικότητας» είναι το πιο επικίνδυνο πεδίο για έναν επιχειρηματία. Εκεί γεννιούνται οι πλάνες, οι καθυστερήσεις, οι αποτυχίες που δεν φαίνονται μέχρι να είναι πολύ αργά.
Πώς να προστατευτεί λοιπόν ένας επιχειρηματίας από αυτή την πλάνη; Δεν υπάρχει απόλυτη ασφάλεια. Αλλά υπάρχουν μηχανισμοί επίγνωσης και πρόληψης , όπως διαχωρισμός ρόλου και απόφασης. Δεν είσαι η απόφασή σου. Είσαι ο άνθρωπος που την πήρε. Μπορείς και να την αλλάξεις. Ακόμη ο επιχειρηματίας πρέπει να επανελέγχει ετήσια την στρατηγική του , τι δουλεύει, τι όχι, τι πρέπει να εγκαταλειφθεί. Συνεχίζοντας πρέπει να διατηρεί ανοιχτή επικοινωνία με την επόμενη γενιά. Οι απόψεις των νεότερων είναι όχι μόνο σημαντικές, αλλά και απαραίτητες. Θεωρώ δεδομένο ότι επιχειρηματίας χωρίςεξωτερικούς συμβούλους δεν μπορεί να υφίσταται. Αφενός κανείς δεν τα ξέρει όλα , αφετέρου η εξωτερική ματιά βλέπει συχνά καθαρότερα. Τέλος υιοθέτηση τεχνολογίας και καινοτομίας τουλάχιστον πιλοτικά για τους διστακτικούς, όπωςcloudτιμολόγηση ή απλή CRMεφαρμογή.
Στην Κω ,αλλά και γενικά όπως σε κάθε μέρος με ισχυρή παράδοση και οικογενειακή επιχειρηματικότητα , όπως είναι η ελληνική επικράτεια , το πιο δύσκολο πράγμα είναι να αποδεχτεί κανείς ότι η επιτυχία του παρελθόντος δεν εγγυάται το μέλλον. Η πλάνη της υποστήριξης των επιλογών μας είναι ύπουλη. Δεν φαίνεται. Δεν προκαλεί θόρυβο. Απλώς καθυστερεί την πρόοδο, δικαιολογεί τη στασιμότητα και σβήνει σιγά σιγά τη φλόγα της εξέλιξης. Οι αυτοδημιούργητοι Κώοι επιχειρηματίες τα έχουν καταφέρει μόνοι τους , χωρίς καθοδήγηση και τους αξίζει ο σεβασμός όλων. Ξεκίνησαν από το μηδέν σε μια Κω που αναπτυσσόταν , έκαναν περιουσία , σπούδασαν και προίκισαν τα παιδιά τους.Είναι όμως συχνά ισχυρογνώμονες και εξαιρετικά ανθεκτικοί την αλλαγή. Αλίμονο , δεν μηδενίζω την προσπάθεια κανενός , δεν είμαι σε θέση να το κάνω άλλωστε. Θέτω όμως ένα ερώτημα:
«Έτσι είναι τελικά»; «Ή απλώς έτσι νομίζουμε»; Η γνώμη δεν ισούται με την αλήθεια. Αν νομίζεις ότι η πραγματικότητα προσαρμόζεται στις επιλογές σου, κάποτε θα εκπλαγείς. Γιατί ο κόσμος συνεχίζει , είτε εσύ το νομίζεις είτε όχι. Ο Πιραντέλο βέβαια είχε δίκιο: η αλήθεια είναι σχετική. Αλλά το αποτέλεσμα στην αγορά δεν είναι. Κι αν επιμένουμε να βλέπουμε τον κόσμο όπως θέλουμε, και όχι όπως είναι, τότε κάποια στιγμή ο κόσμος , θα πάψει να βλέπει και εμάς.
*Για την σύνταξη και διόρθωση του παρόντος, έγινε χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης.
*Ο Βασίλης Βογιατζής MSc , είναι Λογιστής – Φοροτεχνικός Α’ Τάξης , ιδρυτής της Λογιστικής εταιρείας VoyiatzisGroup , με έδρα την Κω.